Obszar województwa wielkopolskiego pokrywa się w znacznej mierze z regionem historycznym, etnograficznym oraz gospodarczym – Wielkopolską. Dawna Polonia Maior, czyli Wielka Polska, położona jest na Pojezierzu Wielkopolskim (na północy) i na Nizinie Południowowielkopolskiej.

Na terenie województwa wielkopolskiego wpisane do rejestru są według danych bazy NID 7153 obiekty nieruchome, co stanowi 10,103% w skali kraju. Jest 8 Pomników Historii obej- 31 2. III. mujących 46 obiektów, w tym 1 archeologiczny. Na Liście światowego dziedzictwa UNESCO nie ma żadnego obiektu. W marcu 2017 r. 8. Pomnikiem Historii został układ urbanistyczny miasta Rydzyny

Specyfika historyczno-kulturowa województwa wielkopolskiego, jego wielkość, wysoka liczba i różnorodność obiektów objętych ochroną prawną stwarzały w trakcie prac weryfikacyjnych określone trudności. Region cechuje wysokie nasycenie (pod względem zasobności jest drugi w kraju) zabytkowymi obiektami nieruchomymi różnego typu. Wielkopolska to również region o największym zagęszczeniu rezydencji i folwarków w Polsce.

Jedną z najbardziej licznych grup obiektów w Wielkopolsce są rezydencje (790 obiektów, co stanowi znaczącą liczbę procentową w skali kraju, bo aż 16,30%). Rezydencjom towarzyszyły parki i ogrody (1039; 13,95% zasobu krajowego). W wielu przypadkach po zespołach pałacowo-dworsko-parkowych pozostały tylko parki i ogrody, wielokrotnie jako jedyna większa zieleń wśród zabudowy wsi oraz w układzie pól uprawnych. Przy rezydencjach i parkach powstawała zabudowa folwarczna.

Zespoły pałacowo-parkowe i dworsko-parkowe są charakterystyczną cechą województwa wielkopolskiego. Najwięcej rezydencji o różnej formie usytuowana jest w powiatach gnieźnieńskim, gostyńskim, kościańskim oraz poznańskim. Duże ich nasycenie występuje również w powiatach rawickim, szamotulskim, średzkim i śremskim. Najmniej wpisanych do rejestru zabytków takich obiektów spotyka się w powiatach chodzieskim (7), złotowskim (7) i pilskim (5). Obszar ten przez długi czas znajdował się poza granicami regionu i jako peryferyjny charakteryzował się słabymi warunkami glebowymi. Niewiele tego typu obiektów znajduje się również w powiecie ostrowskim (7), obszarze w znacznej mierze zalesionym i z rozległymi posiadłościami Radziwiłłów w Antoninie oraz Bagateli. Wśród najlepszych realizacji rezydencjonalnych należy wymienić Czerniejewo, Dłoń, Kórnik, Lewków, Pawłowice, Racot, Rogalin, Turew i Zakrzewo (pow. gnieźnieński). Prezentują one przeróżne style, a wielkość rezydencji odzwierciedla zamożność właściciela. Nie dla wszystkich obiektów czas okazał się łaskawy, część z nich uległa zniszczeniu, część powróciła do spadkobierców byłych właścicieli, a część pozostaje w opuszczeniu nieużytkowana, nawet gdy posiada użytkownika bądź właściciela. Pałacom i dworom towarzyszyły parki w zdecydowanej większości o formie krajobrazowej. Parki o formie komponowanej są nieliczne w regionie – to park francuski (w części) w Rogalinie, w Posadowie z ponad 200-letnimi cisami czy też barokowe założenie (w znacznej mierze zniszczone) w Łomnicy w powiecie nowotomyskim. Część parków i ogrodów powstałych w XVII i XVIII w. była przekształcana w formę krajobrazową w XIX i XX w. Zdecydowana większość to parki nieduże, od kilku do kilkunastu hektarów, które stanowiły oprawę wiejskich siedzib ziemiańskich. Największym parkiem w województwie jest park w Gołuchowie o powierzchni 162 ha wraz z częścią leśną. Ponad 50,0 ha zajmuje krajobrazowy park w Wąsowie (gm. Kuślin, pow. nowotomyski), stanowiący oprawę barokowego pałacu Sczanieckich oraz neogotyckiego zamku Hardtów. Obok usytuowano zespół imponujących zabudowań folwarcznych zbudowanych z cegły i z kamienia oraz kolonię mieszkalną dla robotników folwarcznych. Bezcenną wartość prezentują parki miasta Poznania oraz zieleń tzw. Ringu. Zdecydowana większość zabudowań folwarcznych powstała wraz z rozwojem gospodarstw, wprowadzeniem upraw przemysłowych ziemniaka, buraka cukrowego oraz nowych ras i metod hodowli. Zabudowa objęta ochroną powstała po połowie XIX w. (w przewadze w ostatniej ćwierci) oraz w pierwszych dziesięcioleciach XX w. Zastąpiła ona w dużej mierze często nietrwałą zabudowę drewnianą. Najwięcej imponujących zespołów usytuowanych jest w powiatach gostyńskim, kościańskim, poznańskim i rawickim.

W województwie ochroną objętych jest 776 obiektów rezydencjonalnych. Najwięcej z nich usytuowanych jest w powiatach konińskim, kościańskim, leszczyńskim, pilskim, wągrowieckim i wrzesińskim. 86,98% znajduje się w stanie dobrym (bądź względnie dobrym), 11 obiektów nie istnieje, a nadal figuruje w rejestrze. 88 obiektów (11,34%) jest zagrożonych. Rozmieszczone są one dość równomiernie w województwie.

Obiekty zagrożone - czytaj więcej

Zapoznaj się z najnowszymi wpisami o dworach i pałacach z naszej Bazy DIPP.

Myślę, że mogłabym siebie określić jako pasjonatkę i obrończynię zabytków. Jestem poszukiwaczką interesujących miejsc oraz historii. W realizowaniu wytyczonych sobie celów czy projektów jestem ambitna i uparta. Krótko mówiąc nie daje łatwo za wygraną. Od życia oczekuję samych pozytywnych wrażeń. Choć kocham swoje rodzinne miasto – Wejherowo – to uwielbiam podróżować, nie tylko za granicę ale również po Polsce. 

Moja przygoda z obiektami rezydencjalnymi rozpoczęła się od wycieczki do pałacu w Karżniczce i pomysłu na pracę magisterską. "Historyczne rezydencje powiatu wejherowskiego - krajobraz kulturowy i narracje"  dały początek mojej nowej pasji. To wtedy rozpoczęłam poszukiwania dworów i pałaców i odkryłam, że jest ich naprawdę dużo. Obecnie pracuję nad skatalogowaniem wszystkich obiektów rezydencjalnych w całej Polsce. 

Obszar województwa lubuskiego to zespół kilku krain geograficznych o niejednorodnej przeszłości. Specyfika regionu wynika m.in. z faktu, że były to tereny przygraniczne, które często zmieniały przynależność państwową, dzielnicową i administracyjną. W obrębie województwa można wyróżnić m.in.: północną część Dolnego Śląska (powiaty krośnieński, nowosolski, świebodziński, zielonogórski, żagański), wschodnie pasmo Dolnych Łużyc (powiat żarski, rejon gubiński), południowy fragment Pomorza Zachodniego (powiaty gorzowski, strzelecko-drezdenecki), zachodni skraj Wielkopolski (powiaty międzyrzecki, wschowski, gminy Babimost, Kargowa i Zbąszynek). Ten niezwykle interesujący pod względem historii i bogaty w zabytki architektury region, obecnie znajdujący się w granicach województwa lubuskiego, wpisuje się w dzieje północnej części Dolnego Śląska i pogranicza śląsko-wielkopolskiego.

W grupie budynków rezydencjonalnych z województwa lubuskiego (216; 4,46%) wyróżniają się m.in. nowożytne dwory obronne, np. w Borowie i Świdnicy. Wybitnymi przykładami rezydencji magnackich są również barokowe założenia parkowo-pałacowe w Brodach, Żaganiu i Żarach. Zespoły folwarczne stanowią jeden z głównych wyróżników w krajobrazie kulturowym województwa (319; 5,98%). Poniższym przykładem niech będą budynki gospodarcze folwarku w Iłowej (pow. żagański).

Wśród rezydencji eklektycznych, łączących w swojej formie elementy kilku stylów historycznych, wymienić można pałace w Ogardach (3. ćwierć XIX w.), Bogaczowie (przebudowany w 1863 i 1893 r., z przewagą cech architektury neobarokowej i wystroju neorokokowego) i Chociulach (z II połowy XIX w. z przewagą cech neogotyku).

Obiekty zagrożone - czytaj więcej

Zapoznaj się z najnowszymi wpisami o dworach i pałacach z naszej Bazy DIPP.

Myślę, że mogłabym siebie określić jako pasjonatkę i obrończynię zabytków. Jestem poszukiwaczką interesujących miejsc oraz historii. W realizowaniu wytyczonych sobie celów czy projektów jestem ambitna i uparta. Krótko mówiąc nie daje łatwo za wygraną. Od życia oczekuję samych pozytywnych wrażeń. Choć kocham swoje rodzinne miasto – Wejherowo – to uwielbiam podróżować, nie tylko za granicę ale również po Polsce. 

Moja przygoda z obiektami rezydencjalnymi rozpoczęła się od wycieczki do pałacu w Karżniczce i pomysłu na pracę magisterską. "Historyczne rezydencje powiatu wejherowskiego - krajobraz kulturowy i narracje"  dały początek mojej nowej pasji. To wtedy rozpoczęłam poszukiwania dworów i pałaców i odkryłam, że jest ich naprawdę dużo. Obecnie pracuję nad skatalogowaniem wszystkich obiektów rezydencjalnych w całej Polsce. 

Utworzone w 1999 r. województwo dolnośląskie to w większości część historycznego Śląska, obszaru sięgającego od Cieszyna po Kwisę, od Opawy po Zieloną Górę, który od X w. był terenem rywalizacji królestwa Czech, tworzącego się państwa polskiego i Cesarstwa Niemieckiego.

Według danych z bazy NID, pod koniec kwietnia 2016 r. na terenie województwa dolnośląskiego znajdowało się 8429 zabytków wpisanych do księgi rejestru A, co stanowi 11,89% zasobu krajowego.

Zapewne najbardziej uchwytna cecha dziedzictwa kultury materialnej województwa dolnośląskiego – to największa liczba zabytków wpisanych do rejestru zabytków w Polsce, ich różnorodność funkcjonalna, formalna i wysoki poziom artystyczny. Znajdują się wśród nich m. in. zamki oraz renesansowe i barokowe pałace – od prostych dworów do olbrzymich rezydencji królewskich.

Obiekty zagrożone - czytaj więcej

Zapoznaj się z najnowszymi wpisami o dworach i pałacach z naszej Bazy DIPP.

Myślę, że mogłabym siebie określić jako pasjonatkę i obrończynię zabytków. Jestem poszukiwaczką interesujących miejsc oraz historii. W realizowaniu wytyczonych sobie celów czy projektów jestem ambitna i uparta. Krótko mówiąc nie daje łatwo za wygraną. Od życia oczekuję samych pozytywnych wrażeń. Choć kocham swoje rodzinne miasto – Wejherowo – to uwielbiam podróżować, nie tylko za granicę ale również po Polsce. 

Moja przygoda z obiektami rezydencjalnymi rozpoczęła się od wycieczki do pałacu w Karżniczce i pomysłu na pracę magisterską. "Historyczne rezydencje powiatu wejherowskiego - krajobraz kulturowy i narracje"  dały początek mojej nowej pasji. To wtedy rozpoczęłam poszukiwania dworów i pałaców i odkryłam, że jest ich naprawdę dużo. Obecnie pracuję nad skatalogowaniem wszystkich obiektów rezydencjalnych w całej Polsce. 

Marek Gaworski, mieszkaniec Strzelec Opolskich, pasjonat, odkrywca tajemnic i ciekawych historii z życia arystokracji, zakochany w zamkach i pałacach, których zwiedził tysiące w Polsce i Europie. Autor ponad 60 publikacji "zamkowych" niemal z każdej dziedziny wydawniczej - albumów, monografii, przewodników i beletrystyki. Fotograf, podróżnik. Jako autor zadebiutował w 2004 roku książką "Zamek i Park w Strzelcach Opolskich", która zapoczątkowała liczne publikacje w temacie zamków, pałaców i zabytków. Autor m. in. książki "Najpiękniejsze zamki, pałace i dwory w Polsce" (2019) Wydawnictwa Arkady.
- opis z okładki książki "Śmierć, bale i skandale"