Pałac Godętowo

Pierwsza wzmianka o Godętowie pochodzi z 1284 roku. Wówczas książę pomorski Mściwój (Mestwin) II wystawił w Sławnie dokument, w którym nadał w dziedziczne posiadanie wieś cześnikowi Bożejowi, synowi wojewody gdańskiego Witka. Otrzymał on te ziemie pośmiertnie, za zasługi w boju. Był kanclerzem księcia pomorskiego Sambora, następnie burgrafem Świecia oraz palatynem i komesem Gdańska. Jego następcą był syn Malutin.

Jednym z pierwszych osadników wsi był domniemany Godęta, który osiadł po południowej stronie doliny i dał początek osadzie, którą od jego imienia nazwano Godętowem.

W 1361 roku wielki mistrz Winrych von Kniprode na mocy prawa magdeburskiego przekazał majątek rycerzowi słowiańskiemu Janowi von Ditlewe (bądź Hansowi von Ditlene).

W 1491 roku potwierdzenie lenna od księcia pomorskiego Bogusława X otrzymał Jakub. Nadanie to obejmowało posiadłości w Godętowie, Kopaniewie, Redystowie i Zdrzewnie oraz młyn w Dąbrówce Małej. W XVII-XVIII wieku potomkowie Jakuba, występujący pod nazwiskiem Goytowski, stopniowo doprowadzili do rozdrobnienia tego majątku. Herb Godętowskich / Goytowskich znany jest od początku XVII wieku.

W 1628 roku właścicielem był Andrzej Goytowski (Andreas Goddentow). Majątek godętowski obejmował wówczas 5 włók ziemi ornej w ramach folwarku pańskiego, 5 i pół zagrodników, młyn, karczmę i owczarza z pomocnikiem. Oprócz tego Andrzej posiadał 6 włók folwarcznych, młyn i owczarnię w Bychowie, a także 12 włók, 2 zagrodników i owczarza w Kopaniewie. Na tej podstawie można go zaliczyć do średniozamożnej szlachty. W 1648 roku w Godętowie gospodarzyli bracia Piotr i Filip Goytowscy. Pierwszy z nich posiadał 8 włók folwarcznych, 2 włóki obsadzone przez poddanych kmieci, 6 zagrodników i młyn, a drugi 6 i pół włóki osiadłe, 4 zagrodników i udział we młynie. Od tego majątku zapłacili razem 30 florenów i 2 grosze podatku, co stawia ich w grupie kilku najzamożniejszych rodzin w ziemi lęborskiej, tuż za Wejherami z Nowęcina i Wrześcia oraz Krokowskimi z Roszczyc, Osieków Lęborskich, Charbrowa i Lędziechowa.

W 1618 roku została wydana przez Eilharda Lubinusa mapa Księstwa Pomorskiego, która przedstawia kartograficzny obraz okolic Łęczyc i Godętowa.

W latach 1700-1750 majątek był w rękach rodziny von Börnstedt. Pierwszym znanym z tego rodu właścicielem był generał porucznik Henryk Bernhard von Börnstedt z Przebędowa (zm. 1752). W tym czasie istniał już budynek dworu, a wokół niego zabudowania gospodarcze.

Z 1789 roku pochodzi kolejny przekaz kartograficzny, ukazujący okolicę Łęczyc. Nowa mapa Prus jest dziełem architekta i budowniczego Dawida Gilly’ego (1748-1808).

W 1784 roku Godętowo opisane zostało przez Ludwika Wilhelma Brüggemanna. Istniał tu wówczas okazały dwór pański. Obok dworu usytuowane były zabudowania folwarczne, a na przepływającej przez majątek strudze (obecnie Węgorza) – młyn wodny. Wieś przynależała wówczas do parafii ewangelickiej w Dzięcielcu. Właścicielem majątku był kapitan Filip Jerzy von Weiher. W 1766 roku otrzymał on zapomogę od rządu pruskiego z przeznaczeniem na rozwój folwarku. Znacznie rozbudowano zatem część folwarczną, powstały nowe budynki gospodarcze i inwentarskie. W części dworskiej natomiast przystąpiono do budowy nowego dworu, wokół którego powstało zabudowanie gospodarcze. Po śmierci Filipa w 1792 roku jego spadkobiercy: Franciszek Ferdynand, Jan Henryk i Franciszek Adolf sprzedali majątek hrabiemu Augustowi von Lehndorff. Ten zaś sprzedał go w 1795 roku Fryderykowi Wilhelmowi von Sperr. On również w krótkim czasie sprzedał majątek rodzinie von Pogwisch. Właścicielem majątku z tego rodu był pruski oficer, major Wilhelm Julius baron von Pogwisch. Ożenił się on z Henriette Henckel von Donnersmarck. Jedna z ich córek - Otylia, wyszła za mąż za jedynego syna Johanna Wolfganga von Goethe - Augusta. W 1804 roku jako właścicielkę Godętowa wymienia się Henriette Henckel von Donnersmarck. Zapewne otrzymała ona majątek po rozwodzie z mężem, który nastąpił w 1802 roku.

W 1820 r. nowymi właścicielami majątku w Godętowie zostali von Somnitzowie. Przez kolejne lata rozbudowywali oni dwór, dobudowano skrzydło zachodnie i wschodnie. Od frontu dobudowano przeszklony ganek z tarasem, a od ogrodu taras ze schodami prowadzącymi do parku. Elewacje dworu i skrzydeł udekorowano rzędem pilastrów z głowicami doryckimi. Na elewacji południowej skrzydła zachodniego umieszczono płytę z herbem rodziny von Somnitz (na tarczy strzała zwrócona grotem ku górze, na niej półksiężyc z rogami zwróconymi ku dołowi, po bokach grotu dwie sześcioramienne gwiazdy, tarczę otaczały elementy uzbrojenia i proporców). Przed budynkiem dworu utworzono reprezentacyjny dziedziniec z podjazdem i owalnym gazonem.

W 1829 roku w Godętowie gospodarował Friedrich von Somnitz, dziedzic Charbrowa, Szczenurza i Wrześcienka. Jeden z jego synów, Theophil von Somnitz, został spadkobiercą majątku. Godętowo pozostało własnością rodu von Somnitz aż do 1945 roku. Ostatnim właścicielem był Hans-Joachim von Koss (żona Theophila była z rodu von Koss – Marie).
W dniu wkroczenia Rosjan do wsi, w dworku znajdował się Hans-Joachim von Koss, jego żona Lieselotte z domu Rodeccker oraz ich trzy córki: Sabine, Felicitas oraz Roswitha. Cała rodzina odebrała sobie życie, zażywając truciznę. Najprawdopodobniej bali się przemocy żołnierzy radzieckich.

Podczas II wojny światowej dwór został przejęty przez Wehrmacht i stał się kwaterą sztabu wojskowego – Abwehry.

Po wojnie dwór był użytkowany przez Armię Czerwoną, a następnie adoptowano go na biura i mieszkania dla pracowników miejscowego PGR. Wskutek braku bieżących remontów w latach 80. budynek popadł w ruinę. Runął dach. Dwór rozebrano wówczas do parteru i zaczęto stawiać nowe ściany nośne i działowe. Remontu nie ukończono, a dwór nadal ulegał ciągłej dewastacji i zepsuciu. Zginęły elementy wystroju wnętrz, np. stolarka schodów z balustradami, okna, resztki zabytkowych mebli w tym szafa gdańska. Zaczęto również przeszukiwać obiekt, rozbijać ściany, kominki, odkrywać podłogi, ponieważ "szukano skarbów". Miejsce spoczynku dawnych właścicieli - Teofila von Somnitza i jego żony Marii, z domu Kameckiej - zostało doszczętnie splądrowane, zabrano dosłownie ostatnią cegłę.

W 1989 roku rozpoczęła się likwidacja gospodarstwa, a zrujnowany majątek przejęła na powrót gmina Łęczyce. Część ziemi oddano w ręce prywatnych użytkowników. Na całe założenie dworsko-parkowe i gospodarcze ogłoszono przetarg. Nowy właściciel zabrał się do natychmiastowych prac remontowych. Od 2009 roku w dwór pełni funkcje hotelowo-restauracyjną.

• Gertruda Pierzynowska, Dwory, parki i folwarki Kociewia i Kaszub, Tczew 1998.
• Urlich Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek pomorskich majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010.
• Rejestr zabytków nieruchomych – stan na 02.03.2016.
• www.geneee.org
• Dariusz Piasek, Dzieje Łęczyc oraz Godętowa, Wielistowa, Niedarzyna, Węgorni i Dąbrówki Wielkiej od pradziejów do współczesności
• Ciesielska, Karola; Janosz-Biskupowa, Irena, Księga komturstwa gdańskiego; Liber commendariae gedanensis, Warszawa 1985

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska,

Zdjęcia: Robert Zieleziński i Nina Herzberg-Zielezińska, 2016 r.