Twój koszyk jest pusty

Kontakt

KOntakt z redakcją

Wypełnij formularz kontaktowy

Lub wyśli do nas maila: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. 

Dane osobowe podane w formularzu przetwarzane są w celu obsługi Twojego zapytania. Korespondencja może podlegać archiwizacji. Administratorem danych jest Indico S.C Szczegóły: polityka prywatności.

Czytaj więcej

Dwory i Pałace Pomorza

  • Obiekt komercyjny: Restauracja
  • mikroprzewodniki na mikrowyprawy

    Seria mikroprzewodników to wspólna inicjatywa czworga pasjonatów, dzięki której możesz lepiej poznać województwo pomorskie.

    Kup teraz!

  • Pałac w Godętowie 2016
    Pałac w Godętowie

    Województwo pomorskie

    Pałac w Godętowie od 2009 roku pełni funkcje hotelarsko-restauracyjną. Położony jest niecałe dziewięć kilometrów od Lęborka i około czterdzieści kilometrów od Trójmiasta. Pałac w Godętowie to idealne miejsce do urządzenia wesela czy innej imprezy okolicznościowej.

    Dowiedz się więcej

Dwory i Pałace Pomorza

Krótka historia pomorskich obiektów rezydencjalnych

Historia całego Pomorza jest skomplikowana. Powiat należał w przeszłości do różnych pod względem administracyjnym terenów. Na tym obszarze mieszkało kilka grup narodowościowych. Właścicielami obiektów rezydencjalnych była szlachta i mieszczanie pochodzenia zarówno polskiego, kaszubskiego jak i niemieckiego.

Wśród zawieruchy wojennej lat 1939 – 1945 zginęło wielu niemieckich właścicieli bądź ich potomków, co przyczyniło się w kilku przypadkach do wymarcia rodów (np. ród von Krause). Po wkroczeniu Armii Czerwonej wielu z nich musiało uciekać. Liczne są przypadki, w których właścicielom udało się przedostać na zachód, np. do Niemiec (m.in. rodzina Heyer, Küster czy Besser). Niektórzy zostali rozstrzelani w swoich posiadłościach (np. Eberhard von Köller z Osiek Lęborskich), a kilku aby uniknąć barbarzyństwa żołnierzy sowieckich popełnili wcześniej samobójstwo, zażywając truciznę (np. pani Kossowa z Gardkowic). Z kolei pałace i dwory były doszczętnie plądrowane i umyślnie dewastowane. Rodzinom zabierano całe ich dobytki m.in. obrazy, rzeczy osobiste takie jak zegarki, obrazy czy naczynia. Zabierano również zwierzęta – konie, kury, gęsi itd. 

Czytaj więcej

6 września 1944 r. PKWN wydało tzw. „Dekret o reformie rolnej”. Na jego podstawie pozbawiono majątków wszystkich właścicieli ziemskich w Polsce. Majątki zostały rozparcelowane i oddane w użytek chłopom. Średnio jedno gospodarstwo chłopskie otrzymywało 3 hektary ziemi. Przeprowadzenie reformy rolnej miało spełnić rolę polityczną, a nie ekonomiczną czy społeczną. Dążono do zniszczenia ziemiaństwa polskiego. Komuniści dążyli do zlikwidowania ziemiaństwa jako największego wroga, ponieważ stanowiło zagrożenie dla systemu komunistycznego oraz dla kultury. Zniszczony został dorobek wielu pokoleń polskiej inteligencji. Najstarsze polskie rody zostały wyrzucone ze swojej ojcowizny.

Nie poprzestano jednak na wyrzuceniu właścicieli z ich majątków. Dwory i pałace jako świadectwo dawnej kultury wciąż oddziaływały na lokalną wyobraźnię. Dlatego też celowo godzono się na plądrowanie i dewastacje obiektów rezydencjalnych.  W dawnych majątkach rozpoczęto tworzenie, tzw. PGR-ów.

Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR) tworzono przede wszystkim na Ziemiach Odzyskanych. Były to tereny zniszczone po wojnie i opuszczone przez ludność niemiecką, którą przesiedlano do alianckich stref okupacyjnych utworzonych na terenie Niemiec. Obszary te, były pozbawione jakiegokolwiek nadzoru i charakteryzowały się małym zaludnieniem oraz brakiem uregulowań własności prywatnej. Okazały się więc podatne na przeprowadzenie reformy rolnej. Ustanowienie PGR-ów na dawnych wschodnich ziemiach III Rzeszy miało zatem charakter kolonizacyjny i było sposobem na zagospodarowanie odłogów ziem poniemieckich.

Dwory i pałace stały się natomiast siedzibami, np. Stacji Hodowli Roślin. Tworzono w nich również mieszkania dla pracowników gospodarstw czy biura, co sprawiało iż cały ich wewnętrzny układ ulegał całkowitym zmianom. Niszczono wiele elementów wystroju architektonicznego, rozbierano piece, kominki, wyrywano boazerię czy balustrady schodów. Na przykład w dworze w Przebendowie sala balowa posłużyła jako magazyn ziemniaków. Obiekty, które nie nadawały się już do remontu, były rozbierane bądź też same ulegały zawaleniu. W okresie PRL-u zniszczona została większość polskich i niemieckich dworów, pozbawiając nas istotnej części dziedzictwa kulturowego.

Po upadku PGR-ów i odrodzeniu się wolnej Polski w 1989 r. duża część obiektów rezydencjalnych przechodziła na własność prywatną, co niestety częściowo równało się z ich dalszą dewastacją, a nawet całkowitym zniszczeniem.

Pozostawione same sobie, bez przeprowadzanych koniecznych remontów, dwory i pałace popadały w coraz to większą ruinę. Właściciele często nie radzili sobie ze swoimi nowo nabytymi obiektami. Nie starczało im pieniędzy na remonty, przeceniali swoje siły w próbie rewitalizacji budynków co prowadziło do ich pustoszenia i w dalszej części plądrowania i dewastowania przez okoliczną ludność.

Przez 40 lat panującego w naszym kraju komunizmu stan omawianych obiektów ulegał bardzo dużym zmianom. Dewastacja i późniejsze bezmyślne gospodarowanie w dworach i pałacach przez władze komunistyczne oraz przez nowych prywatnych właścicieli, doprowadziły do upadku wielu pomorskich zabytków. 

Powyższy tekst jest cytatem z pracy magisterskiej pt. "Historyczne rezydencje powiatu wejherowskiego - krajobraz kulturowy i narracje"  (autor: Nina Herzberg-Zielezińska).

  • 796

    obiektów odnalezionych

    Na podstawie rejestrów zabytków, gminnych i powiatowych ewidencji zabytków oraz innych danych źródłowych.

  • 521

    w naszej bazie DIPP

    Obiekty, które zostały skatalogowane do naszej Bazy DIPP. Kliknij i odwiedź nasz katalog dworów i pałaców z województwa pomorskiego.


zobacz wszystkie wpisy z województwa pomorskiego

Literatura z regionu

Zobacz więcej książek


Najnowsze wpisy z województwa pomorskiego

Zapoznaj się z najnowszymi wpisami o dworach i pałacach z województwa pomorskiego z naszej Bazy DIPP.


Redaktorzy DIPP pomorskiego

Nina Herzberg-Zielezińska

Nina Herzberg-Zielezińska

Myślę, że mogłabym siebie określić jako pasjonatkę i obrończynię zabytków. Jestem poszukiwaczką interesujących miejsc oraz historii. W realizowaniu wytyczonych sobie celów czy projektów jestem ambitna i uparta. Krótko mówiąc nie daje łatwo za wygraną. Od życia oczekuję samych pozytywnych wrażeń. Choć kocham swoje rodzinne miasto – Wejherowo – to uwielbiam podróżować, nie tylko za granicę ale również po Polsce. 

Moja przygoda z obiektami rezydencjalnymi rozpoczęła się od wycieczki do pałacu w Karżniczce i pomysłu na pracę magisterską. "Historyczne rezydencje powiatu wejherowskiego - krajobraz kulturowy i narracje"  dały początek mojej nowej pasji. To wtedy rozpoczęłam poszukiwania dworów i pałaców i odkryłam, że jest ich naprawdę dużo. Obecnie pracuję nad skatalogowaniem wszystkich obiektów rezydencjalnych w całej Polsce. 

Skontaktuj się ze mną

Radosław Kamiński

Radosław Kamiński

Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Od młodości udzielał się społecznie, w harcerstwie (ZHR) oraz w Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim ( od 35 lat), gdzie był prezesem oddziału, obecnie jestem Wiceprezesem, także członkiem Rady Naczelnej. W latach 1990-2004 kierował Wejherowskim Centrum Kultury, rozwijając od podstaw tę instytucję, doprowadzając do przodującej w powiecie wejherowskim.

Przez wiele lat działał w turystyce, na różnych szczeblach, pełniąc funkcję prezesa Stowarzyszenia Turystycznego „Ziemia Wejherowska” oraz członka Zarządu Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej.
W latach 2007-2013 kierował wejherowskim Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, doprowadzając tę instytucję do szerokiego otwarcia na turystów oraz mieszkańców.

Czytaj więcej

W całym swoim ponad 30-letnim okresie pracy działał na rzecz rozwoju turystyki oraz kultury Kaszub, tworząc autorski projekt „Szlak dworów i pałaców Północnych Kaszub”.

W 2006 roku wydał pierwszą publikację na ten temat, kolejne również związane były z tą tematyką (Dziedzictwo kulturowe Północnych Kaszub, Atlas turystyczny Kaszub Północnych, Rowerem na szlaku dworów i pałaców Północnych Kaszub, Dwory i pałace Północnych Kaszub 2017).
Był inicjatorem i realizatorem postawienia wielu tablic informacyjnych dotyczących tego szlaku, zaś jako przewodnik często realizuje wycieczki po wybranych obiektach (autokarowe a także rowerowe).

Posiada doświadczenie w wydawaniu książek, folderów promocyjnych, map, kalendarzy, ulotek oraz tablic informacyjnych, a także w realizacji wystaw, zwłaszcza fotograficznych. Jest autorem tryptyku o dworach i pałacach powiatów : puckiego, wejherowskiego oraz lęborskiego.
W 2018 roku uzyskał stypendium Marszałka Województwa Pomorskiego opracowując temat „Dwory i pałace powiatu wejherowskiego. Historia i architektura.” Podobne stypendium otrzymał i zrealizował w 2022 roku na temat powiatu lęborskiego. W bieżącym roku otrzymał trzecie już stypendium Marszałka na opracowanie dworów powiatu puckiego.
Jako Społeczny Opiekun Zabytków często wizytujący obiekty w terenie, współpracuje z pracownikami Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Przez ostatnie 4 lata pracował dla Stowarzyszenia Turystycznego Kaszuby Północne, jako koordynator projektu unijnego „Dwory Południowego Bałtyku”. Dzięki jego staraniom powołano do życia „Pomerania Manors” Stowarzyszenie Właścicieli Pałaców i Dworów, którego jest członkiem wspierającym. Za swoją społeczną działalność został nagrodzony w 2022 roku nagrodą „Róży Północy” przyznawaną przez Powiat Wejherowski. Przewodniczący Powiatowej Rady Działalności Pożytku Publicznego w Wejherowie czwartej kadencji.

Piotr Podlewski

Piotr Podlewski

- historyk, etnolog
Autor licznych artykułów i publikacji dotyczących historii i kultury Dolnego Powiśla. Na swojej stronie "Penetracje wokół Sztumu" od kilku lat opisuje zapomniane miejsca mające dużą wartość historyczną dla historii regionu. Nie koncentruje się na jednej epoce, odnajdując i opisując pruskie grodziska, miejsca kultu, ślady po wojnach szwedzkich, napoleońskich, dawne nekropolie dworskie, aż po kampanie I i II wojny.

Dwory i Pałace Pomorza w mediach:

Artykuł: Mieszkanka Wejherowa ratuje przed zapomnieniem dworki i pałace

Reportaż: Pałace powiatu wejherowskiego ratuje przed zapomnieniem

Wywiad: Gość dnia: Nina Herzberg

Podcast: Kaszuby, kraina warta poznania – Nina Herzberg-Zielezińska


Najpiękniejsze dwory i pałace w województwie pomorskim

Odkryj najpiękniejsze moim zdaniem obiekty rezydencjalne w województwie pomorskim. Zobacz galerię wybranych dworów i pałaców. 

Czytaj więcej

Warmińsko-Mazurskie Dwory i Pałace

  • Obiekt komercyjny: Restauracja
  • Pałac w Karkajmach
    Pałac w Karkajmach

    Województwo warmińsko-mazurskie

    W 1312 roku biskup Eberhard z Nysy nadał rycerzom (którzy byli braćmi) Bando i Tulegedowi trzydziesto-łanowy obszar w celu założenia na nim wsi folwarcznej. W wieku XVI właścicielem majątku był Caspar Dambitz, w XVII wieku – Białobrzescy i Mollerowie, a od początku wieku XVIII - znamienity ród von Schau.

    Dowiedz się więcej

  • Pałac w Słobitach
    Pałac w Słobitach

    Województwo warmińsko-mazurskie

    Założenie pałacowo-parkowe w Słobitach jest obecnie w ruinie. W latach 1525-1945 były własnością i główną siedzibą jednego z najważniejszych arystokratycznych rodów pruskich, rodu von Dohna. Powstałe w Słobitach w dobie baroku założenie architektoniczno-przestrzenne było najwybitniejszą realizacją epoki na terenie Prus.

    Dowiedz się więcej

  • w Kwitajnach
    w Kwitajnach

    Województwo warmińsko-mazurskie

    Kwitajny były początkowo osadą pruską, a potem wsią czynszową z funkcjonującym obok majątkiem rycerskim. Wieś lokowana była już w 1281 r. (dokładnie 20.06.1281 r.) przez Mangolda von Sternberg. W średniowieczu istniały dwie osady – Kwitajny Małe i Wielkie. Kolejna lokacja nastąpiła w 1431 r. przez Wielkiego Szpitalnika Konrada von Baldersheim. Wieś została zniszczona podczas zarazy i wojen z Polską w latach 20-tych XVI w.

    Dowiedz się więcej

Warmińsko-mazurskie dwory i pałace

Krótka historia warmińsko-mazurskich obiektów rezydencjalnych

Obecny kształt i granice województwa warmińsko-mazurskiego są wynikiem reformy administracyjnej z 1998 r. Województwo obejmuje różne krainy historyczne: Warmię (dawne księstwo biskupie, o wyrazistych i dobrze rozpoznawalnych granicach), Mazury (wschodnie i południowe tereny województwa, nazwa upowszechniana od połowy XIX w., dla określenia obszarów zamieszkiwanych przez ludność polskojęzyczną wyznania ewangelickiego), Powiśle (nazwa historycznie używana na określenie obszaru położonego w dorzeczu Wisły i Nogatu, współcześnie używana dla określenia ziem na zachód od Pasłęki, dla których do dzisiaj nie znaleziono odpowiedniego desygnatu w języku polskim), Barcję i Natangię (ziemie w północnym pasie województwa, których nazwy i granice uległy dziś zatarciu), część ziemi chełmińskiej (ziemia lubawska i Nowe Miasto Lubawskie), jak również niewielki skrawek Żuław (okolice Elbląga) oraz historycznego Mazowsza (gm. Janowo i Janowiec Kościelny).

Na tych terenach już od XV w. kształtowała się wielka własność ziemska, co skutkowało powstawaniem rozległych dóbr, licznych dworów i pałaców oraz parków (powiaty bartoszycki, giżycki, gołdapski, kętrzyński, olecki, ostródzki, węgorzewski).

Wyraźną cezurę stanowił początek XVI w. Nastąpił wówczas podział państwa krzyżackiego na katolicką Warmię (księstwo biskupa) oraz Prusy Książęce (księstwo protestanckie). Na Warmii dominowały wsie chłopskie i majątki biskupie, własność szlachecka była średniej wielkości. Na terenie księstwa pruskiego w czasach nowożytnych miała miejsce kolejna faza osadnictwa, głównie w pasie ziem południowych i wschodnich, gdzie powstała liczna grupa nowożytnych
wsi i miast. Nastąpił też rozkwit architektury pałacowej i parkowej.

Cenną charakterystyczną grupę województwa warmińsko-mazurskiego tworzą wielkoobszarowe założenia rezydencjonalne z barokowymi pałacami, głównie z XVIII w. oraz krajobrazowymi parkami z XIX w., często ze śladami kompozycji barokowych z wcześniejszych okresów (Drogosze, Galiny, Kwitajny, Nakomiady, Sztynort).

Zasób zabytkowy województwa warmińsko-mazurskiego jest bogaty i zróżnicowany. Do rejestru zabytków nieruchomych wpisanych jest 5926 obiektów (8,36% zasobu krajowego).

Zabytki zagrożone

Zabytki o utraconych wartościach to w województwie 42 obiekty. Najwięcej zabytków o utraconych wartościach to obiekty rezydencjonalne (7). Są to najczęściej pałace lub dwory od wielu lat pozbawione użytkownika, systematycznie dewastowane i niszczejące, najczęściej znajdujące się w stanie zaawansowanej ruiny lub zachowane szczątkowo (Arklity, Jarnołtowo, Markowo, Prosna dwory i pałace w Jarnołtowie, Ostrowinie i Sasinach (pow. ostródzki).

Wśród zabytków zagrożonych znajdują się obiekty zróżnicowane pod względem funkcji bądź czasu powstania. Należą do nich zarówno obiekty z okresu średniowiecza (fragmenty murów obronnych w Górowie Iławeckim, kościół w Borkach, zamek w Pieniężnie), czasów nowożytnych (kaplica rodowa Groebenów przy kościele w Łabędniku, pałac w Bęsi), jak i XIXi XX-wieczne (linia kolejowa Węgorzewo – Kętrzyn, pałac w Budwitach, wieże obronne w Samborowie). Są to również duże zespoły rezydencjonalno-parkowe (Gładysze, Słobity, Sztynort).

Warto zauważyć, że w przypadku niektórych obiektów ich przetrwanie, a także możliwości prac konserwatorskich stoją pod znakiem zapytania. Są to obiekty znajdujące się w stanie tak
daleko posuniętej ruiny, że ich remont sprowadzałby się do rekonstrukcji prawie całego obiektu (pałac w Prośnie, pow. kętrzyński, pałac w Arklitach). Są takie, które mogą nie przetrwać kilku najbliższych lat (stajnia i kuźnia w Drogoszach, pałac w Silginach – pow. kętrzyński) lub już się zawaliły (Reszel, ul. Rynek 33).

Jednym z największych problemów w regionie jest zachowanie i utrzymanie w dobrym stanie dużych zespołów rezydencjonalnych, w skład których wchodzą pałace lub dwory, folwarki i komponowana zieleń. Jest to przedsięwzięcie wymagające dużych nakładów finansowych, ale też właściwej koncepcji funkcjonowania obiektu. Trzeba podkreślić, że właśnie te obiekty należą do najbardziej zagrożonych, stanowią też najwyższy odsetek obiektów o utraconych wartościach. Z pewnością pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że można dla nich – w przeciwieństwie do opuszczonych cmentarzy ewangelickich, również licznej grupy zagrożonych obiektów zabytkowych – znaleźć funkcję użytkową. Jednak zarówno problemy adaptacyjne, jak i uwarunkowania finansowe (remont, jak też późniejsze utrzymanie obiektu) stanowią poważną przeszkodę w realizacji takich przedsięwzięć.

Dość często jest też spotykana sytuacja, w której kolejno niszczeją obiekty wpisywane w zespołach, gdzie część zespołu jeszcze istnieje, część już nie (Gładysze, Ponary, Słobity, zespół pałacowy i parkowy) i nie dokonuje się procedury skreśleń poszczególnych elementów. W grupie zabytków, które są wpisane do rejestru, a nie istnieją, są przede wszystkim pałace i dwory, budynki folwarczne, domy mieszkalne i budynki gospodarcze. Wśród obiektów podzielonych na grupy ze względu na stan własności, najwięcej zabytków, które są wpisane do rejestru zabytków, a nie istnieją należało do właścicieli prywatnych (52 obiekty).

Fragmenty tekstu pochodzą z Raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych w województwie warmińsko-mazurskim. Zabytki wpisane do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C), wyd. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa 2017.


zobacz wszystkie wpisy z województwa warmińsko-mazurskiego


Najnowsze wpisy z województwa warmińsko-mazurskiego

Zapoznaj się z najnowszymi wpisami o dworach i pałacach z województwa warmińsko-mazurskiego z naszej Bazy DIPP.

Czytaj więcej

Łódzkie Dwory i Pałace

  • Obiekt komercyjny: Restauracja
  • Dwór Nowa Wieś
    Dwór Nowa Wieś

    Województwo łódzkie

    W 1803 r. Nową Wieś kupił podczaszy inowrocławski Tomasz Górski. Po jego śmierci w 1818 r. majątek został podzielony między dzieci. Nowa wieś przypadła Franciszkowi Górskiemu. W 1867 r. majątek odziedziczył jego syn Franciszek Ksawery Lucjan Górski. Od 1880 r. Nowa Wieś należała do dr med. Józefa Handelsmana. 

    Dowiedz się więcej

  • Dwór Kaszewy Kościelne
    Dwór Kaszewy Kościelne

    Województwo łódzkie

    Pierwsze wzmianki o wsi Kaszewy, a konkretnie o istniejącym tu kościele p.w. św. Andrzeja, pochodzą już z 1420 r. Wówczas wieś należała do rodziny Kaszowskich herbu Janina. W 1732 r. właścicielem majątku był już Jan Wilkanowski, podczaszy rawski.

    Dowiedz się więcej

Łódzkie Dwory i Pałace


Najnowsze wpisy z województwa łódzkiego

Zapoznaj się z najnowszymi wpisami o dworach i pałacach z naszej Bazy DIPP.


zobacz wszystkie wpisy z województwa łódzkiego

Redaktorzy DIPP łódzkiego

Aleksandra Szafrańska

Aleksandra Szafrańska

Mieszkam w Kutnie i jestem niepoprawnie zakochana w tym mieście, jak i w najbliższej okolicy. W wolnych chwilach wsiadam na rower (jeśli pogoda nie pozwoli to, w samochód) i jadę w bliższą lub dalszą okolicę na poszukiwania śladów historii – dworów, pałaców, zamków itp. Kocham wszystko, co stare, niezwykłe, tajemnicze, z duszą i historią. Dlatego też ukończyłam studia takie, a nie inne – archeologię, archiwistykę i muzealnictwo. Mam to szczęście, że udało mi się zakotwiczyć w zawodzie i kontynuować swoje pasje.

Zainteresowanie pałacami i dworami, w szczególności z terenu powiatu kutnowskiego, mogę rozwijać będąc aktywnym członkiem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej. Artykuły poświęcone historiom majątków ziemskich publikuję na łamach „Kutnowskich Zeszytów Regionalnych” (wydawnictwo TPZK) i „More Maiorum. Kwartalnik Genealogiczny”, zaś biogramy osób z nimi związanymi zamieszczam w „Kutnowskim Słowniku Biograficznym”.

Skontaktuj się ze mną

Czytaj więcej

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.