Dwór w Sasinie

Pierwsza wzmianka o miejscowości Sasino pochodzi z 1437 roku. Wtedy Sasino było wsią gospodarską. Beata i Tomasz Żmuda Trzebiatowscy w swoim albumie wskazują uwagę na pierwszy dokument, który dotyczy miejscowości i pochodzi on z 1527 roku. Wtedy rodzina von Jatzkow otrzymała przywileje dotyczące lenna w miejscowości Jatzkow (Jackowo) i Sasin (Sasino). Dobra te były w ich posiadaniu do 1618 r. Później majątek przeszedł w posiadanie Georga von Krockow z linii Osieki i był jego własnością do lat 50-tych XVIII wieku. W 1750 roku właścicielem Sasina był krajowy sędzia z Pucka von Krackow, który założył we wsi folwark „Grünhof" i oddał go w dzierżawę, za którą rocznie otrzymywał 200 talarów. Siedem lat później majątek nabył, jako wiano dla swojej córki, Ernst Bogislav (Bogiulow) von Krockow. Był on właścicielem majątku w Kleine Katz (Małym Kacku). Po ślubie córki Ernesta, Sasino weszło w skład majątku jej męża von Roschütza. W 1823 r. w wyniku załamania się rodu von Roschütz, dobra sasińskie zostały sprzedane panu Rantsowi (inne źródła podają nazwisko Rantz). Przystąpił on do osuszania bagnistych terenów na południe od wsi, gdzie założył folwark „Vw. Belle Aliance" i wybudował tam niewielki dworek. Przez kolejne dziesiątki lat jego gospodarowania (wraz ze swoim zięciem – Wilhelmem von Somnitzem z linii Strzeszewo) nadal systematycznie osuszano okoliczne mokradła. Natomiast na północ od wsi rozpoczęto budowę nowego okazałego dworu. Wykorzystano również znajdujący się wokół drzewostan leśny i założono park krajobrazowy, w stylu ogrodów angielskich, tworząc salony, gabinety ogrodowe, dukty widokowe i szpalery. Wjazd na dziedziniec dworski poprowadzono od południa, drogą którą na odcinku 200 m obsadzono szpalerami świerków. Istniały również trzy inne drogi dojazdowe, od wschodu droga prowadziła z łąk, od północy obsadzona jesionami wyniosłymi biegła z Osetnika, a od południowego-zachodu z majątku „Grünhof" (Zielonka) obsadzona szpalerem kasztanowców białych i głogiem jednoszyjkowym. Część gospodarczą usytuowano po południowo-wschodniej i południowo-zachodniej stronie dworu. Były to duże obory, chlewnie, spichlerz, stodoła oraz stajnie, które od dworu oddzielała ściana świerków pospolitych, pełniąca rolę przesłony widokowej.

W 1864 r. spadkobiercą majątku został zięć Rantsa – Wilhelm von Somnitz. Podzielił on część majątkowych gruntów na małe gospodarstwa, a następnie je wydzierżawił. Po jego śmierci, jego żona wraz z dziećmi sprzedały te dzierżawy. Tym samym w rękach rodzinnych została jedynie nie wielka część Neu Sassin. Od 1902 do 1907 r. majątek sasiński należał do kapitana von Zitzewitz. W tym czasie na północ od fasady folwarcznej Osetnik, wybudowano (w 1905r.) latarnię morską „STILO". Następnym właścicielem majątku został hrabia von Sydow, a od 1909 r. kapitan von Holz z Minden. Był to wtedy duży majątek, w którym mieszkało i pracowało dwustu ludzi. Roczny dochód wynosił 1863 marki. Za czasów Holza wieś liczyła 56 gospodarzy, a sołtysem był niejaki Greinke. 7 czerwca 1906 roku Neu Sassin jako majątek został administracyjnie rozwiązany i stał się wioską gospodarczą. Ostatnim właścicielem był ród von Weiher. W 1914 roku po sprzedaży kilku części majątku, jego resztę rozparcelowano i zasiedlono. Tym samym dwór stał się miejscem wypoczynku. Później przeznaczono go na lokal żeńskiego hufca pracy (RAD). Od 1924 r. majątek sasiński należał do rodziny Jungow, którzy utrzymali go aż do 1945 r. Za ich czasów budynek dworu został zelektryfikowany, wnętrza natomiast częściowo przebudowano. Przed dworek uformowano owalny gazon, w środku którego powstała okazała, murowana fontanna.Po wkroczeniu Armii Czerwonej (11 marca 1945 r.) majątek został przejęty przez Rosjan, którzy przebywali w nim do 1948r. W tym czasie nastąpiła szybka dewastacja całego założenia, w dworze urządzono koszary, a nieużytkowane budynki gospodarcze niszczono. W piwnicy dworu odnaleziono zastrzelonego radzieckiego oficera. Najprawdopodobniej zranił się śmiertelnie strzałem własnego pistoletu przy rozbijaniu skrzyni. W odwecie wzięto trzech niemieckich zakładników i ich rozstrzelano. Byli to kolejno: Karl Küster – uciekinier z Bytowa, pewna kobieta wyznania ewangelickiego z Nadrenii oraz sołtys z Czarnej Dąbrówki. Po doniesieniu przez pewnego polskiego robotnika, rozstrzelano również bez jakiegokolwiek przesłuchania: nauczyciela Karla Falka, miejscowego przedstawiciela partii oraz przywódcę Volssturmu. Ten sam los spotkał gospodarza Wilhelma Janza podczas marszu z Zielonki do Sasina. Z wypowiedzi światków zdarzenia wynika, że współrodacy musieli pogrzebać zwłoki dziewięciu zamordowanych Niemców we wspólnym grobie w parku tuż za pałacem. W 1948r. opuszczony już budynek przeszedł na własność Skarbu Państwa. Ziemia uległa parcelacji, a cały zespół przekazano w użytkowanie Wojskom Ochrony Pogranicza. Na terenie obszernego parku odbywały się ćwiczenia wojskowe, a w pobliskim lesie powstała strzelnica. W 1963 r. zespół ten przejęła Fabryka Opakowań Blaszanych „Opakoment" w Gdańsku Oruni. Po pobieżnym remoncie, budynek dworu przeznaczono na ośrodek kolonijny. Użytkowany jedynie sezonowo zatracił swój historyczny charakter. Dnia 31 grudnia 1983 r. nowym użytkownikiem dworu zostało Przedsiębiorstwo Usług Budowlano-Remontowych „BUDROL" w Pruszczu Gdańskim, które przeznaczyło zespół na ośrodek wypoczynkowy. Po wstępnych pracach przygotowawczych, przystąpiono do generalnego remontu dworu. Przede wszystkim wymieniono stropy z drewnianych na stalowe, konstrukcję dachową oraz jego pokrycie i stolarka okienna i drzwiowa. Całkowicie wymieniono również instalację elektryczną i centralnego ogrzewania z własną nową kotłownią. W piwnicach powstała sauna i łazienki. Dokończono również budowę budynku socjalno-biurowego, przy którym powstał parking. Przed pałacem odtworzono klomb z fontanną, a obiegający go podjazd wyłożono asfaltem. Z kolei park poddano całkowitej renowacji. W zachodniej części powstały korty tenisowe i rozpoczęto wstępne prace budowy basenu kąpielowego. W 1990 r. firma po przekształceniu się w Spółkę Akcyjną przekazała dwór gminie Pruszcz Gdański, a ta w ramach rozliczeń oddała go gminie Choczewo.
W marcu 1996 r. w wyniku przetargu właścicielami zespołu dworsko-parkowego zostali: Mieczysław Cierpisz, Stanisław Okonek i Marek Pawlik.

Obecnie budynek posiada nowych włacicieli. Znajduje się w nim hotel i restauracja.

• Gertruda Pierzynowska, Dwory, parki i folwarki Kociewia i Kaszub, Tczew 1998.
• Marzena Szypulska-Kimilu, Dworki i pałace gminy Choczewo (historia i stan obecny), Choczewo 2003.
• Beata i Tomasz Żmuda Trzebiatowscy, Ziemia wejherowska na dawnych pocztówkach, Gdańsk 2004.
• Urlich Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek pomorskich majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010.
• Irena Elsner, Dzieje gminy Choczewo do 1945 roku, Amberg 2012.
• Rejestr zabytków nieruchomych – stan na 02.03.2016.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie: wizytacja terenowa 03.05.2016 r.