Dwór w Przebendowie

Od nazwy miejscowości pochodzi nazwisko rodziny von Prebendow (Przebendowscy). Pierwsze wzmianki o Przebendowie pochodzą z XV wieku, które było wtedy lokowane na prawach staropomorskich i płaciło podatek w naturaliach (świnie, kozy i krowy). Z archiwalnych protokołów lęborskiego sądu okręgowego wynika, że niektórzy panowie z rodu Przebendowskich byli zawadiakami. Zachował się jeden list z 1455 roku z prywatnej korenspondencji między Barzem von Przebendow a Wielkim Mistrzem Zakonu. Jordan i Martin Przebendow mieli swoją siedzibę w Przebendowie w 1493 roku. Przetrwały dokumenty z lat: 1544, 1575, 1605, 1609 oraz 1621. Potwierdzały one lenna tej rodziny w Przebendowie. W 1527 roku niewielka część majątku należała do rodu von Jatzkow. Dopiero w 1621 roku majątek ponownie w całości należał do Przebendowskich. Istnieje przypuszczenie, że w tym czasie mogły się tu już znajdować założenia dworsko-folwarczne i parkowe. Nie ma na to jednak potwierdzenia w żadnych źródłach.

W 1658 roku wraz z innymi lęborskimi stanami hołd brandenburskiemu księciu składał przedstawiciel tych dóbr, Hans von Prebendow. Później właścicielem majątku został Georg Ernst von Krockow, a po nim ród von Vornstädt (inne źródła podają nazwisko: Bornstadt). W 1767 roku właścicielem Przebendowa był kapitan Philipp Georg von Weiher, potem von Wussow (Wassow), rotmistrz von Meyer. Według kroniki rodzinnej w 1762 roku zmarła tutaj panna Hoyme, a w 1793 kapitanowi von Chmelenz urodził się syn. Od 1783 roku właścicielką Przebendowa była wdowa po Antonie von Stojentin - Wilhelmine Gottlieb von Stojentin, z domu von Zitzewitz. W 1786 roku posiadłością zarządzał kapitan von Chmieliński.

W 1792 roku właścicielem został Paul Albrecht von Wittke (był on także posiadaczem części Żelazna). W tym czasie istniał już folwark, przy którym znajdował się dwór. Przed wejściem głównym rosły lipy, graby i dęby, które pełniły rolę osłony widokowej od zabudowań gospodarczych. Dojazd do dziecińca gospodarczego i przed budynek dworu prowadził prawdopodobnie od drogi wiejskiej z Żelazna i wychodził na okoliczne łąki. Później właścicielem majątku został Paul von Wittke, a następnie jego syn Paul-Ernst Ludwig von Wittke (od 1816 roku), który w 1824 roku tragicznie zginął. Spadkobiercą dóbr został jego 5-letni wówczas syn Beniamin. W 1850 roku dorosły już Beniamin ożenił się z panną z zamożnego rodu von Flieβbach. Urodziło im się pięcioro dzieci, w tym dwóch synów: Johan i Albert. W 1872 roku Johan Beniamin Ernest Fridrich von Wittke otrzymał po swoim wujku von Recku duży majątek (najstarszy od XIII wieku majątek rodziny Wittke - Reckendorf). Pozwolono wtedy sobie na wybudowanie nowego dworu oraz na przebudowę folwarku. Dziedziniec oraz dwa wjazdy do niego zostały wybrukowane. W 1881 roku nagle zmarł Johan, majątek po nim przejęła jego matka. W 1890 roku przekazała majątek swojemu drugiemu synowi Albrechtowi, który ożenił się z Anną Müller. Ostatnim właścicielem Przebendowa był Kurt Albrecht von Wittke. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej w posiadłości znajdowali się: właściciel pałacu (wdowiec), jego siostra Charlotte von Wittke oraz jego córka Sigrid von Wittke, a także sekretarka majątku Charlotte Rogall. Syn Kurta - Paul-Albrecht von Wittke znajdował się w tym czasie w niewoli francusko-amerykańskiej.

Po zakończeniu II wojny światowej Przebendowo stało się własnością państwową. Utworzono gospodarstwo rolne należące do PGR Żelazno. W dworze zamieszkali pracownicy gospodarstwa. Salę balową przeznaczono na magazyn ziemniaków. Dwór ulegał coraz większej dewastacji. Aż do 1980 roku, kiedy budynek oraz część ziemi nabył pan Przemysław Busse. Była to wtedy kompletna ruina, rozsypała się nawet weranda. Przez wiele lat we dworze znajdowała się Stacja Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego. Opiekował się nią pan profesor Busse. Znajdowało się tutaj centrum organizacyjne trzydziestu stacji badawczych z całego świata. Ok. 2010 r.  Stację Badania Wędrówek Ptaków przeniesiono na Uniwersytet Gdański. Rodzina Busse nadal jest właścicielem dworu.

• Gerturda Pierzynowska, Dwory, parki i folwarki Kociewia i Kaszub, Tczew 1998.
• Marzena Szypulska-Kimilu, Dworki i pałace w gminie Choczewo (historia i stan obecny), Choczewo 2003.
• Urlich Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek pomorskich majątków rolnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010.
• Irena Elsner, Dzieje gminy Choczewo do 1945 roku, Amberg 2012.
• Wykaz obiektów nieruchomych – stan na 02.03.2016.
• Informacja od Stacji Badania Wędrówek Ptaków

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia: wizytacja terenowa 02.05.2016 r.