Dwór w Lubiatowie

W najstarszych dokumentach jakie są nam znane miejscowość ta występuje pod nazwami: Lubbetow, Lübtow, Liptow = wieś wśród lip. W 1437 r. jest ona wymieniana jako posiadłość gburska. W 1493 r. (inne źródła - 1497 r.) książę pomorski Bogusław V nadał wieś braciom Mathis (Maciej) i Matzke oraz kuzynowi Hansowi Lubbetowen. W 1535 r. Peter i Pavel (najprawdopodobniej drugi z nich był synem Hansa Lubbetowena) otrzymali w lennie od księcia Barnima wsie: Lubiatowo i Kierzkowo. W 1569 r. ponownie kuzynki Lubbetowen i bracia Jacob Bartholomaus, Hans i Adrian otrzymali od księcia Barnima w lennie Lubiatowo i ¼ Kierzkowa. W 1575 r. jako właściciele Lubiatowa figurują bracia Jacob i Adrian. Wieś podzielona była na kilka części:

• Lubiatowo A – część majątku Lubiatowo z okresu międzywojennego
• Lubiatowo B – dzisiejsze Kopalino, wcześniej znane jako „Lubiatowski Zagon”
• Lubiatowo C i E – była identyczna z tzw. „Starym Lubiatowem”, które 300 lat temu zalało „małe jezioro”

Przez wiele pokoleń mieszkała tutaj rodzina von Lübtow (Lubiatowscy), od której nazwiska pochodzi nazwa miejscowości. Gospodarzyli w niej do 1811 r. W 1628 r. Hans von Lübtow (Lübbetow) jako marszałek książęcego dworu u księcia pomorskiego otrzymał w lennie także Salinko i Dąbrówkę. Lubiatowo wymienia się w tym czasie jako majątek o dwóch włóknach. W 1658 r. do rodziny von Lübtow należało również Kierzkowo, a w 1687 r. Jacob von Lübtow osiadł w majątku Lublewko. W latach 1699-1737 Franz von Lübtow (Lubitowski) był właścicielem jednej części wsi. Był on żonaty z Cathariną von Mach. W 1783 r. Franz Ludwig von Lübtow sprzedał swoją część Lubiatowa i Kopalinia Annie Adelgunde von Grumbkow (z domu von Tiedemann), wdowie po radcy wojennym. Później została ona jego żoną, ale nie doczekali się potomstwa. Od 1784 r. w Lubiatowie wymienia się kolejnych właścicieli z rodu von Lübtow: Franz Ludwig, Michael Christian i Johann Jakob. W 1794 r. majątek został sprzedany Ignatiusowi Rochusowi von Liśniewski za 13 050 talarów. Dwa lata później Franz von Dombrowski kupił Lubiatowo A za 5600 reichstalarów i niedługo potem części B i C. Dokładnie w 1800 r. Dombrowski odsprzedał części A, B i C Georgowi Friedrichowi von Bychow za 16 tys. talarów.

W wyniku przymusowego przetargu majątek stał się własnością pani von Zitzewitz. Ta oddała natomiast dobra w dzierżawę panu Schmuckalowi. W 1820 r. cały okręg majątkowy, składający się wtedy z trzech części, nabył za 11 500 reichstalarów Joseph Christian Treichel.
Po śmierci Treichela w 1846 r. gospodarstwem zarządzała jego matka Luise Treichel, z domu Gammerath. Jej wnuki nie były jeszcze wtedy pełnoletnie. Otrzymały one później w spadku podzielone już gospodarstwo: Adolphine (Adplfina), po mężu Albercie - Kramer została w Lubiatowie, a Gustav Treichel w Kopalinie. W czasie, kiedy Lubiatowem zarządzał mąż Adolphine wybudowano nowy budynek mieszkalny dla dziedzica. Budynek przetrwał w bardzo dobrym stanie do dziś. W 1888 r. wybudowano również nowe zabudowania gospodarcze. Rok wcześniej w majątku wybuchł pożar od pioruna. W 1846 r. Kopalino otrzymało miano majątku rycerskiego. Po śmierci Gustava na gospodarstwie pozostał jego zięć Paul Lützow (Litzau). Po śmierci Alberta Kramer w 1892 r. gospodarstwo przeszło na własność jego drugiej żony – Marii z domu Meske oraz ich czworga dzieci (w książce Urlicha Dorowa Marię Kramer opisuje się jako córkę Adolphine i Alberta). O majątek troszczył się zarządca Lietzow. Popadł on jednak w alkoholizm i ubijał dużo interesów za plecami właścicieli. W wyniku tego majątek splajtował i w 1912 r. przejęła go Pomorska Spółka Rolna (inna wersja: Pani Maria sprzedała w 1912 r. majątek Pomorskiemu Towarzystwu Ziemskiemu, a folwark zakupił Hoffman). Parcelację Lubiatowa przeprowadzono w latach 1912-1913. Powstały nowe gospodarstwa, a resztę majątku o powierzchni 184 ha zakupił Hoffmeyer z Brzeźna.
W grudniu 1918 r. majątek w Lubiatowie nabył za 20 tys. złotych marek Friedrich Hermann Karl Theodor Ulrichs (Urlich), zwany Fritz. Urlichs rozpoczął swoje gospodarowanie w Lubiatowie z dniem 1 kwietnia 1919 r. Jego inspektorem majątkowym został von Osterroht ze Strzelęcina. Urlichs przekazał rok później obowiązki nad Lubiatowem nowemu inspektorowi – Zechlinowi. Ten jednak bardzo zaniedbał gospodarstwo i doprowadził je niemalże do ruiny. W 1923 r. Ulrichs wraz z rodziną powrócił do Lubiatowa.

W czasach III Rzeszy Niemiecka Służba Pracownicza założyła w majątku lubiatowskim swój obóz.

• Marzena Szypulska-Kimilu, Dworki i pałace w gminie Choczewo (historia i stan obecny), Choczewo 2003.
• Urlich Dorow, Zapomniana przeszłość. Upadek pomorskich majątków rolnnych na przykładzie powiatu lęborskiego, Pruszcz Gdański 2010.
• Irena Elsner, Dzieje gmniny Choczewo do 1945 roku, Amberg 2012.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia: wizytacja terenowa, 02.05.2016 r.