Pałac w Górzynie

Górzyno wzmiankowane było już w 1476 roku i kolejno w latach 1499, 1518 i 1523 jako dobra rodowe Stojentinów. W 1476 roku majątek należał do Johanna Hansa von Stojentin. Był on rajcą książęcym, a później komornikiem. Jego ojcem był Peter von Stojentin, a matką Elisabeth von Lettow. Ożenił się z Hedwigą von Massow, z którą miał pięcioro dzieci: Anna, Catharina, Peter, Elisabeth i Hedwig.

W 1523 r. w źródłach dotyczących Górzyna wymienia się Petera von Stojentin. Być może odziedziczył on dobra po swoim ojcu Johannie Hansie von Stojentin. Wiadomym jest, że 1523 r. to data jego śmierci. Peter von Stojentin ożenił się z Elisabeth von der Osten. Miał z nią czworo dzieci: Hans, Sophia, Hedwig i Anna.

Od 1648 do 1837/39 roku wieś stała się lennem rodu von Wobeser za sprawą kapitana Georga Bogislava (Boguslava) von Wobeser. Ożenił się on z Clarą Erdmuthe von Stojentin z Górzyna, a ta z kolei była córką Heinricha von Stojentin i Ursuli Marii von Massow. 

W 1717 roku jako właściciela wymienia się Petera Heinricha von Wobeser. Od 1753 r. majątek należał do Georga Heinricha von Wobeser. 

W wielu źródłach hitorycznych podaje się datę 1839 albo ok. 1839 jako rok objęcia majątku przez Nikolausa (Mikołaja von Below). Natomiast wspomniany Andreas Nikolaus Georg von Below urodził się w 1837 r. Data przejęcia przez niego majątku była zapewne nieco późniejsza. Pochodził ze znanej meklembursko-pomarańskiej szlachty i był synem książęcego, rosyjskiego majora, posiadacza dóbr ziemskich – Karla von Below.

Pierwszą żoną Nikolausa von Below była Sophie von Varnbuehler, z którą miał trójkę dzieci: Waltera Karla Alexandra von Below, Rüdigera Güntera Gerharda Hansa von Below i Clausa Karal Alexandra Konrada von Below. Z drug żoną, Wilhelmine Schmidt miał dwoje dzieci: Henning Friedrich von Below i Evę Uruslę Wilhelmine von Below. 

W 1919 roku po śmierci Nikolausa von Below majątek przejął jego syn Rüdiger Günter Gerhard Hans von Below, który zmarł w 1925 r. w Górzynie. 

W 1923 r. jako właściciel Górzyna wymieniany jest Wedig von Below (Nikolaus Heinrich Walter Wedig von Below), syn Waltera Karla Alexandra von Below. Brakuje informacji o dzieciach Rüdigera. Być może Rüdiger nie doczekał się potomstwa, dlatego majątek przekazał swojemu bratankowi. Wedig von Below ożenił się w 1924 r. z Ehrengard von Knoblauch. Brakuje informacji o ich potomstwie.

Ród von Below utrzymał majątek do 1945 r.

Po zakończeniu II wojny światowej zarząd nad pałacem przejęła Centrala Nasiennicza w Górzynie, w której za młodu swój talent szlifował Andrzej Lepper.

W 2014 roku komornik Jadwiga Żuralska wydała obwieszczenie o pierwszej licytacji nieruchomości. Podała do publicznej wiadomości, że 19 stycznia 2015 roku w budynku Sądu Rejonowego w Słupsku ma odbyć się licytacja udziału ½ w nieruchomości stanowiącej działki zabudowane zabytkowym pałacem i budynkami gospodarczymi, które należą do dłużnika Pawła Lewtak.

Pałac w Górzynie jest murowany z cegły i kamienia. Jest podpiwniczony. Składa się z jednopiętrowej części południowej, która prawdopodobnie została wzniesiona w pierwszej połowie XIX w. oraz dobudowanej w drugiej połowie XIX wieku dwupiętrowej części zachodniej. Rozbudowa miała na celu uzyskanie monumentalnej formy renesansowo-barokowych budowli. Obydwa skrzydła zostały zbudowane na rzucie stykających się rogami prostokątów. Tworzą literę L, w której starsza część jest krótsza, a nowsza dłuższa. Dachy są pokryte dachówką ceramiczną. Fronron znajdujący się w starszej części pałacu jest zwrócony na południe. Składa się on z wysuniętego, wspartego na czterech kamiennych kolumnach ryzalitu, w szczycie którego umieszczona jest tarcza zegarowa. Główne drzwi wejściowe są okute blachą. Początkowo skrzydło było kryte dwuspadowym dachem mansardowym. Po przebudowie ściany szczytowe zostały zwieńczone attykami ze sterczynami i esownicami. Wkomponowaną w południowo-zachodnim narożniku nowszej części okrągłą więżę z latarnią zakończonoa dachem kopulastym.

Wnętrze południowego skrzydła początkowo miało układ trzytraktowy, analogicznie do innych pałaców z tego okresu na Pomorzu. Trakt środkowy stanowiła długa sień, która dzieliła trakty boczne. Do dziś zachował się na parterze układ trzytraktowy. Wnętrzu zachodniego skrzydła nadano układ dwutraktowy. Kondygnacje tej części pałacu łączy druga klatka schodowa umieszczona w okrągłej wieży.

Z dawnego wyposażenia pałacu zachowało się wiele cennych obiektów m.in.: wsparty na dwóch kolumnach kominek z porożem danieli zdobiony płaskorzeźbami tarcz herbowych gryfa, orła i Belowów, widnieją na nich daty: 1417 i 1298 – początek rodu Belowów oraz 1798 (kominek ten znajduje się w hallu); okna witrażowe przedstawiające tarcze herbowe, neoklasycystyczne boazerie, ozdobne piece, stolarka drzwiowa i okienna, w niektórych drzwiach oryginalne, kute z żelaza klamki. W okrągłej wieży znajduje się klatka schodowa, która łączy kondygnacje nowszej części pałacu. Pałac otoczony jest dużym parkiem krajobrazowym.

• Eugeniusz Wiązowski, Pałac w Górzynie [w:] Głos Pomorza, 1994, nr 29.
  Alicja Świetlicka, Elżbieta Wisławska, Słownik Historyczny Miast i Wsi Województwa Słupskiego, Słupsk 1998.
• M. Mazur, H. Soja, Ziemia Słupska - dzieje i kultura: objaśnienia do mapy etnograficzno-historycznej powiatu słupskiego, Słupsk 2003.
• Jan Maziejuk, Pałace i dwory ziemi słupskiej, Bydgoszcz 2011.
• Rejestr Zabytków Nieruchomych, stan na 01-09-2016.
• Stanisław Małyszko, Karta Biała założenia pałacowo-parkowo-folwarcznego, 1997 r., www.zabytek.pl
• www.muzeumkluki.pl
• www.nakomnaty.latte24.pl
• www.geneagraphie.com
• www.komornicy.slupsk.pl/?tag=palac 
• www.geni.com

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia: Michał Piotrowski, 2020 r.  i www.zamkilubuskie.pl, Jerzy Dubiel (udostępniono za zgodą autorów); Karl Friedrich Schwirz / Deutschland, 1917