Folwark w Gniewinku

Gniewinko (niem. Gnewinke) założyły zakonnice cysterki z Żarnowca. Po 1400 roku wieś została im odebrana. W 1575 roku książę szczecińsko-pomorski Jan Fryderyk oddał Gniewinko wraz z przynależnościami w lenno Ernstowi, Claussenowi, Martinowi, Jürgenowi i Deringenowi Weyherom (Weiherom). Gniewinko było ich własnością do 1658 roku. Wówczas Franz Weiher, syn sędziego Ernesta, odebrał hołd lenny z pobliskiego Gniewina. Jedyna córka Franza wniosła Gniewino oraz Gniewinko jako posag do rodziny Natzmerów.

W 1711 roku właścicielami Gniewinka i Gniewina była rodzina Jatzkow. Z początkiem XVIII wieku Gniewinko, podobnie jak i sąsiednie majątki stało się własnością Johana Ernesta von Rexin. Syn Johana Ernesta, Michal Ernest von Rexin, generał-porucznik wojsk polskich, kapitan gwardii królewskiej, starosta malborski i tczewski, w 1758 roku utworzył w dobrach majorat. Pierwotnie powstała ordynacja Woedtke Gnewin (Wódka – Gniewino). Po kilku latach majątek został podzielony. W latach 1769-73 ordynatem gniewińskim był Fryderyk Enest von Rexin, dziedzic Łętowa, a ordynatem w Wódce Karol Ludwik von Rexin.

W XIX wieku ponownie obie ordynacje stanowiły jeden majorat, a siedziba właściciela znajdowała się w Wódce. W 1843 roku dobra odziedziczył tajny radca Johan Fryderyk Karol Aleksander. Do Rexinów należały również majątki w Salinie, Świchowie, Gniewinie i Gniewinku. Majątek w Gniewinku prawdopodobnie przez cały czas oddawany był w dzierżawę. W 1892 jego dzierżawcą był Krohse, a właścicielem Alexander von Rexin.

Na początku XX wieku, do wybuchu I wojny światowej właścicielem dóbr był Alexander von Rexin, a następnie jego spadkobiercy. Majątek dzierżawił Walter Mentz.

Przed wybuchem I wojny światowej Gniewinko i Gniewino nabył Max von Pirch, a Wódkę, Salino i Świchowo nabyła pani von Krause. Majątek w Gniewinku dzierżawił do parcelacji Egon von Pirch. Prawdopodobnie sytuacja nie uległa zmianie do czasu parcelacji majątku, która miała swój początek w 1936 roku.

Po 1936 roku majątek w Gniewinku został rozparcelowany. Prawo nabycia ziemi miała tylko ludność wyznania ewangelickiego. Prace nadzorował niejaki Felski. W 1945 roku większość ludności niemieckiej uciekła do Niemiec, a pozostali zostali wysiedleni w latach późniejszych. Poniemieckie gospodarstwa zostały przydzielone osadnikom polskim ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej.

Po parcelacji obiekty pofolwarczne zostały podzielone i zaadaptowane do nowych funkcji - mieszkalnych bądź inwentarskich. Obok starej zabudowy postawione zostały nowe domy mieszkalne i inwentarsko-gospodarcze. Część obiektów zespołu nie istnieje, została rozebrana.

• Teresa Palacz, Karta Biała, 2004, www.zabytek.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie: Radosław Kamiński