Twój koszyk jest pusty

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo pomorskie, powiat bytowski, gmina Czarna Dąbrówka

Rodzaj obiektu:
Pałac
Stan zachowania:
Nieistniejący

Zapoznaj się z historią pałacu w Nożynku

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Nożynku. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

Pierwsza wzmianka o Nożynku (niem. Klein Nossin) pochodzi z dokumentu z 1376 roku (z dnia świętego Grzegorza). Wtedy to Jasbo (Jaskow) Pirscha (von Pirch) otrzymał od księcia Kazimierza lenno składające się z Nożynka, Jaworów i Unichowa. Od tej pory wymienione wsie związane były przez wieki z rodziną von Pirch. Ród ten uznawany jest za jeden z najznamienitszych kaszubskich rodzin szlacheckich z terenu dawnego powiatu bytowskiego. W 1504 roku w dokumentach jako właściciel wzmiankowany jest Bartes von Pirch. Z kolei w 1717 roku właścicielem majątku był Urlich Felix von Pirch.

Nożynko 24 stycznia 1729 roku przejął kapitan Georg Ernst von Pirch (1695-1765). Georg musiał spłacić majątek swojemu rodzeństwu, a miał dwie siostry i pięcioro braci. Ożenił się on z Dorothe Elisabeth zd. von Somnitz (1701-1781). Dnia 12 czerwca 1765 roku w Poczdamie synowie kpt. Georga Ernsta von Pirch zawarli pomiędzy sobą umowę. Na jej mocy, po śmierci ojca, majątek nie miał być dzielony pomiędzy nimi. Zgodnie uznali, że dobrami powinien zarządzać nastarszy z nich, czyli Georg Lorenz von Pirch. Zastrzegli oni sobie jednak prawo do hipoteki. Po dwóch latach, dokładnie 27 kwietnia 1767 roku, wybuchł w Nożynku pożarł, w wyniku którego spalił się również pałac. Nowy obiekt zwany "zamkiem" został zaplanowany jako wspaniała budowla, jednak koszty budowy przewyższyły znacznie możliwości ówczesnego właściciela, Georga Lorenza von Pirch, który został zmuszony sprzedać majątek w 1787 roku rodzinie von der Martwitz. W ten sposób Nożynko stało się własnością Antona von der Matwitza i jego żony Gottliebe von der Marwitz zd. Goddentow. Jednak sprawa tejże sprzedaży budziła kontrowersje. Przecież została naruszona umowa pomiędzy braćmi von Pirch, którzy zastrzegli sobie prawo do majątku. Umowa sprzedaży wymagała więc zgody wszystkich spadkoberców, a jej uzyskanie nie było w tamtym czasie możliwe. Z tych nieprawidłowości zdawano sobie jednak sprawę, ponieważ sprytnie postanowiono, że rodzina von der Marwitz przejmie Nożynko na 25 lat (1788-1813). Po upływie tego czasu nikt z von Pirchów nie zakwestionował transakcji, dlatego Nożynko pozostało w rękach rodziny von der Marwitz. Był to dogodny czas dla nowych właścicieli, ponieważ kolejne pokolenia Pirchów przemierzały pola bitewne napoleońskiej epoki. Zdobywali oni sławę i zaszczyty i nie mieli czasu na zajmowanie się majątkami.

Kolejnym właścicielem dóbr w Nożynku z rodu von der Marwitz był od 1849 roku Adalbert, który w 1856 roku powiększył swój majątek o Unichowo. Tam też powstała jego rezydencja. Po jego śmierci w 1904 roku majątek uległ podziałowi pomiędzy dwóch braci: Georg i Friedrich. Dziedzicem Nożynka (jak podają niektóre źródła w 1908 roku) został radca stanu Friedrich von der Marwitz. Znacznie poprawił on kondycję majatku i przebudował pałac. Ostatnim przedwojennym właścicielem był Karl von der Marwitz. Rodzinę von der Marwitz spotkała smutna historia. Małżeństwo Karla von der Marwitz nie układało się zbyt dobrze. Pomiędzy małżonkami zabrakło jedności w czasie zbliżania się do Nożynka frontu. Oboje opuścili wieś wraz z uciekinierami, jednak każde udało się osobnym samochodem w kierunku Gdańska, z dalszym planem ewakuacji przez Bałtyk na zachód. Dalsze losy Karla nie są znane, jednak jego żona Aleksandra 13 lub 14 marca powróciła do Nożynla. Przenocowała ona tam wraz z innymi mieszkańcami i następnego ranka wyszła niepostrzeżenie. Po pewnym czasie ludzie zauważyli, że pali się pałac Martitzów. Ponieważ w pobliżu nie było rosyjskich wojsk, sądzi się, że mogła to być sprawka Aleksanry. Z legendy wynika, że Aleksandra spłonęła w swoim pałacu, jednak nie jest to prawdą. Powróciła ona do pozostałych mieszkańców wraz z Janem Głuchowskim, który był ogrodnikiem majątku. W lipcu 1947 roku wszyscy dawni mieszkańcy wsi zostali wysiedleni do Niemiec.

Znajdujący się w Nożynku pałac spłonął w 1945 roku.

Ciekawostki
  • W Nożynku w 1763 roku u swojego brata Georga Ernsta von Pirch, zamieszkał generał Dubislav Nikolaus von Pirch. Po pożarze wsi w 1767 roku, przeniósł się do swojej siostrzenicy Elizabeth von Zitzewitz z Niepoględzia.
  • Po sprzedaży Nożynka rodzina von Pirch miała zobowiązać się do opieki nad rodzinną kaplicą. Stała ona pośrodku wsi, przy wjeździe do pałacu. Jak podaje mjr Andrzej Szutowicz, według przekazu z 1830 roku von der Marwitz zwrócił się do spadkobierców rodziny von Pirch z Nożynka o wyremontowanie kaplicy. Nie byli oni jednak tym zainteresowani. Zaproponowano więc, aby kaplicę rozebrać, a z tego co pozostało utowrzyć grobowiec. Rodzina przystała na tę propozycję. Istnieją dwie relacje, które wspominają o tym fakcie. Pierwsza pochodzi od Ernsta Bauroch i została zamieszczona w Ostpommersche Heimat (nr 39-40, 1931). Według tej relacji Georg Ernst von Pirch został pochowany wraz ze swoją żoną Dorothe Elisabeth zd. von Somnitz. W 1830 roku został wzniesiony dla nich grobowiec w środu wsi pod lipami, stworzony przez ich wnuków. Ze względu na to, że kaplica popadła w ruinę, po porozumieniu z Pirchami, z istniejących materiałów stworzono grób. Około 13 trumień z kaplicy, w tym Georga i jego małżonki, zostało przeniesionych na cmentarz. Druga relacja pochodzi od Marii Anny von der Marwitz z maja 1904 roku. Mówi ona o tym, że w miejscu gdzie stała niegdyś kaplica grobowa, obecnie istnieje rodzinny grób. Według niej kaplica uległa zawaleniu 70 lat wcześniej, a rodzina nie chciała dokonać renowacji. Została więc ona rozebrana, a ostatnich posiadaczy złożono do istniejącego grobowca Pirchów. Wszystkie pozostałości i kości zostały przeniesione na cmentarz i zostały złożone z prawej strony od wejścia.
  • Na wyjeździe z Nożynka znajduje się tablica reklamująca Ścieżkę edukacyjną. Widnieje na niej informacja, że Nożynko jest siedliskiem rodu Marwitzów, a że wzgórze (niem. Wanseblinberg) z grobem Marwitzów nazywane jest Marwitzowym wzgórzem. Co ciekawe na tablicy brakuje informacji o kaszubskiej rodzinie von Pirch, która przecież gospodarzyła tutaj przed Marwitzami.
Źródła wiedzy
  • Karl-Heinz Pagel: Der Landkreis Stolp in Pommern. Lübeck 1989, S. 621.
  • A.Świetlicka, E. Wisławska, Słownik Historyczny Miast i Wsi Województwa Słupskiego, Słupsk 1998.
  • Mjr Andrzej Szutowicz, Nożynko - kolebka generałów von Pirch [w:] Naji Gochë : regionalny magazyn społeczno-kulturalny, nr 1-2, Borowy Młyn 2008.
  • Program opieki nad zabytkami powiatu bytowskiego na lata 2017-2020.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.