Dwór w Zelewie

Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od błota - bagna. Inna wersja podaje, że pochodzi od nazwy właściciela Zelewskiego, który osiadł w Zelewie 24 czerwca 1400 roku. Wieś funkcjonowała na prawie polskim, co obligowało mieszkańców do oddawania czynszu w naturze i przekazywania do służby zbrojnej jednego mieszkańca. Właścicielami byli: Netzke (Maćko) von Zelow i Jerk (Jaśko) von Zelow.

Z rodu Zelewskich wywodzi się generał SS Erich von dem Bach-Zelewski. Z kolei syn ostatniego właściciela majątku Klemensa Zelewskiego, Jan Józef Zelewski uważającego się mimo polskiego nazwiska za Niemca, nie poszedł w ślady ojca, odrzucił z nazwiska niemieckie „von” i ogłosił się Polakiem. Skatowany w czasie wojny przez gestapo w Gdańsku, rozchorował się i zmarł niebawem w szpitalu. Także córki Klemensa, Elżbieta, Helena, Maria i Anna, poszły śladem brata i czując się Polkami po wojnie pozostały w kraju. Matka ich z domu Lipińska była Polką, córką nauczyciela z Góry.

Do rodu Zelewskich Zelewo należało do końca XVII wieku. Od XVIII wieku było podzielona na pięć udziałów szlacheckich, z których dwa należały do Zelewskich, a pozostałe do: Ustarbowskich, Pobłockich i Tempskich. W dniu 27 września 1772 roku Michael Zelewski, Melchior Zelewski, Johann Pobłocki, Jakob Tempski i Johann Ustarbowski, złożyli hołd wsi Zelewo, przy czym tylko Michael Zelewski był osobiście obecny na zamku Marienburg.

W 1860 roku Zelewo wraz z folwarkiem Bielawa było podzielona na trzech właścicieli: von Paschkena (Paszki), von Zelewskigo i von Poblockiego.

Dwór znajdujący się w Zelewie (niem. Seelau) jest niewielkim, parterowym obiektem. Posiada wysuniętą na czterech kolumnach wystawkę i ryzalit zwieńczony trójkątnym tympanonem. Ma dwuspadowy dach, a elewacja jest otynkowana. Do prawego boku dobudowano przybudówkę, a z tyłu pięciokątną przybudówkę, na osi budynku.

• Radosław Kamiński, Dwory i pałace powiatu wejherowskiego. Historia, architektura, 2024
• Michał T.W. v. Grabowski, Wiktor Dega - wielki lekarz i patriota [w:] Pomerania : miesięcznik społeczno-kulturalny, 2013, nr 9
• Zbigniew Klotzke, Kębłowo. Wieś i parafia, 2006
• Zbigniew Klotzke, Bedeker Luziński, Luzino, 2004
• Bericht über das Königliche Gymnasium zu Neustadt in WPr. für die Zeit von Ostern 1889 bis Ostern 1890
• Gazeta Toruńska 1905, R. 41 nr 245
• Festschrift zur Feier des fünfzigjährigen Bestehens des Königlichen Gymnasiums zu Neustadt Westpr. 1907
• Thorner Presse 1885, Jg. III, Nro. 92
• Bericht über das Königliche Gymnasium zu Neustadt in WPr. für die Zeit von Ostern 1887 bis Ostern 1888
• Andrzej Janusz, Pochodzenie kaszubskiego rycerskiego rodu Żelewskich, dostęp online

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie: Radosław Kamiński