Dwór II w Łężycach

Łężyce zostały założone na prawie niemieckim. Wzmiankowane są po raz pierwszy w 1355 roku. Znajdowała się tu wówczas karczma. W 1400 roku wieś otrzymała prawo polskie.

Prawdopodobnie już za czasów książąt pomorskich, ówcześni władcy rozdali większą część Łężyc swojej szlachcie, pozostawiając jedynie niewielką część jako majątek skarbowy. To z niej powstały królewskie Łężyce, które w 1627 roku są wymieniane wśród majątków starościńskich, a w latach 1660 i 1663 jako królewska wieś czynszowa.

W 1773 roku Łężyce są określane jako gospodarstwo wolnego sołtysa, znajdujące się w posiadaniu Przebendowskiego i przez niego wydzierżawione panu Plotzke. W 1789 roku Łężyce był indywidualnym czynszowym gospodarstwem chłopskim z jednym dymem, a od 1869 roku królewskim majątkiem w dzierżawie dziedzicznej. Jeszcze w 1872 roku są określane jako majątek Królewskie Łężyce. Dopiero po wprowadzeniu nowego podziału powiatów wraz z Łężycami Szlacheckimi stworzyły jedną gminę wiejską. Do Łężyc Królewskich zawsze należało kilka okolicznych pustkowi – Stara Piła, pustkowia Łężyce i Nowe Głodówko.

Łężyce Szlacheckie były wzmiankowane w dokumentach już w 1560 roku. Wówczas w święto Wniebowzięcia kasztelan pucki Jan Kostka wystawił w Tczewie braciom Malotke własnoręcznie podpisane świadectwo dotyczące sześciu łanów ziemi w Łężycach należących do majątku Połchowo. Hans Malotke był burmistrzem Pucka w latach 1581-1591. W 1625 roku jako właściciel jednego z udziałów w Łężycach wymieniany jest Stanisław Twardowski.

W latach 1682-1773 Łężyce Szlacheckie składały się z trzech udziałów szlacheckich należących do Michaela Malotkiego, Adalberta Malotkiego i Ustarbowskiego. Dwaj pierwsi w 1772 roku złożyli przysięgę hołdowniczą królowi Fryderykowi Wielkiemu. W spisie statystycznym z 1789 roku wymienia się trzech pochodzących ze szlachty właścicieli przy 10 dymach. Trójpodział Łężyc Szlacheckich według liter A, B i C dalej się utrzymywał. Zmienili się jednak właściciele części A i B na Dombrowskich i Zalewskich. Część C majątku należała nadal do rodziny Malotke. Co ciekawe była to rodzina najdłużej przywiązana do ziemi w powiecie wejherowskim.

Z kolei z rodziny Zelewskich jako właściciela można wymienić Leonarda, który został pochowany na cmentarzu w Redzie. Na jego krzyżu widnieje napis: Leonard Żelewski, dziedzic Łężyc (15.11.1835 – 29.07.1912).

W późniejszym czasie nastąpiła zmiana właściciela części A i B na niejakiego Völtza.

W XIX wieku był tu folwark oraz cegielnia. Do Łężyc należała wówczas leśniczówka Rogulewo i przysiółek Głodówko także z leśniczówką.

Część A majątku w Łężycach po rodzinie Malotke przeszła na Roszczynialskich poprzez małżeństwo. Euforyza Justyna z domu Malotka-Trzebiatowska wyszła za mąż za Jana Mariana Roszczynialskiego. Mieli jedenaścioro dzieci. Wśród nich był duchowny katolicki Edmund Roszczynialski, który urodził się w Łężycach w 1888 roku. Był on kaszubskim działaczem społeczno-kulturalnym i pierwszym przywódcą organizacji konspiracyjnej Pomoc Polakom. W 1939 roku pomimo koligacji rodzinnych z generałem Erwinem Rommelem, który wystawił mu specjalne pismo, mające zagwarantować mu ochronę, został aresztowany przez Gestapo i osadzony w więzieniu w Wejherowie. Później przewieziono go do Lęborka, a następnie rozstrzelano w parku koło budynku szkolnego w okolicznych Cewicach. Jego brat Hipolit Roszczynialski urodził się w 1897 roku, również w Łężycach. Był polskim działaczem samorządowym w II RP i wójtem gminy Rumia-Zagórze oraz rotmistrzem rezerwy 18 pułku ułanów. W 1939 roku został aresztowany przez Niemców. Został stracony 11 listopada 1939 w Piaśnicy.

W 1908 roku jako absolwent szkoły średniej w Wejherowie, wymieniany jest Edmund Roszczynialski, właściciel ziemski z Łężyc. Z kolei w 1911 roku w przeglądzie absolwentów szkół ponadgimnazjalnych wymienia się Josepha Roszczynialskiego.

W 1888 roku jako maturzysta Królewskiego Gimnazujm w Wejherowie został wymieniony Alfred Schulze, właściciel ziemski z Łężyc.

Drugi dwór w Łężycach był częścią majątku B. Związany był z rodziną Schroeder i Woyke. Obiekt datowany jest na koniec XIX lub początek XX wieku. Został zbudowany na planie prostokąta, położony jest na skraju zabudowań folwarku, obecnie Ośrodka Jeździeckiego „Pomerania”. Dwór pokryty jest dachem dwuspadowym z eternitu, z rzędem facjatek w połaci tylnej. Zachowały się piwnice ze sklepieniem kolebkowym oraz otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym. Wejście frontowe znajduje się na osi środkowej i jest poprzedzone schodami, naprzeciw niego znajduje się szpaler lip. Brama wjazdowa oraz ogrodzenie są również wpisane do ewidencji zabytków.

• Radosław Kamiński, Dwory i pałace powiatu wejherowskiego. Historia, architektura, 2024
• Johannes Rittau, Bericht über das Königliche Gymnasium zu Neustadt in Wpr. für die Zeit von Ostern 1907 bis Ostern 1908, Neustadt
• Johannes Rittau, Franz Rosengarth, Bericht über das Königliche Gymnasium zu Neustadt in Wpr. für die Zeit von Ostern 1910 bis Ostern 1911, Neustadt
• Max Königsbeck; Florenz Hernekamp, Bericht über das Königliche Gymnasium zu Neustadt in WPr. für die Zeit von Ostern 1887 bis Ostern 1888, Neustadt
• Gminny program opieki nad zabytkami gminy Wejherowo
• Franz Schultz, Dzieje powiatu wejherowskiego i puckiego, Gdańsk – Puck – Wejherowo, 2011

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie: Radosław Kamiński