Pałac Skarszów Górny

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1281 roku z dokumentu nadania wsi dla klasztoru Norbertanek w Słupsku. Ok. 1300 r. Skarszów wraz z kilkoma innymi wsiami należała do Święców, a potem rodów von Stojentin (Martin von Stojentin) i von Puttkamer. W 1496 roku miał miejsce spór co do praw własności wsi między księciem Bogusławem X a Puttkamerami, rozstrzygnięty na korzyść księcia.

Jako własność lenna w późniejszym czasie przeszła w posiadanie rodu von Wobeser. W 1717 r. jako właściciel wymieniany jest Oswald von Wobeser. W 1725 r. sprzedał on majątek Feliksowi Otto von Below z Kuleszewa (Külsow). W 1750 r. dobra skarszowskie przeszły na własność Matthiasa Friedricha von Boehn. W posiadaniu rodu von Boehn majątek był przez 90 lat.

W 1840 r. dobra kupił Alexander Reyene, a po nim w 1847 r. Gustaw Meissner. To on wybudował dwór. Majątek w tym czasie pod nazwą Skarszów (dziś Skarszów Dolny – Unter Scharsow) znajdował się w dolinie rzeki Skotawy (Schottow). W 1850 r. Fustaw Meissner zbudował również hutę żelaza. Po 1872 r. powstała tu wytwórnia papki drzewnej i fabryka tektury, która należała do Oskara F. Meissnera, właściciela fabryki papieru w Dębnicy Kaszubskiej. W 1894 r. fabryka spłonęła i nie została odbudowana.

W 1850 r. majątek kupił Eduard Meyer, który wybudował dwór w odległości około 2,5 km od Skarszowa Dolnego, w którym stare zabudowania dworskie zostały zburzone. Nowo zbudowany majątek otrzymał nazwę Skarszów Górny. W 1880 roku dwór i zabudowania folwarczne spłonęły.

W 1880 r. Skarszów przeszedł na własność Friedricha Wilhelma Zielke. Jego syn Karl Ludwig wybudował nowy dwór / pałac w 1910 r., ulepszył gospodarkę i zakupił majątek w Lubuniu (Labuhn). Inne źródła podają, iż nowy pałac wybudował Friedrich Wilhelm a nie Karl Ludwig Zielke.

Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość Skarszów Górny zasiedlali mieszkańcy z różnych stron Polski. Najliczniejszą grupą ludności byli Kresowiacy – repatrianci z Kresów Północnych oraz wysiedleni z Kresów Południowych Ukraińcy. Dużą grupę osiedlonych stanowili też osadnicy z Polski centralnej, z województw lubelskiego, kieleckiego czy warszawskiego.

W latach 1950-1991 w pałacu ma swoją siedzibę Zakład Rolny, który wchodzi w strukturę Kombinatu Rolnego w Kusowie. W pałacu są również mieszkania, świetlica, przedszkole i stołówka.

Pomieszczenia kierownictwa Zakładu Rolnego w pałacu były zlokalizowane na parterze. W jednym swoje biuro miał magazynier, zootechnik i brygadzista, w w drugim kierownik i księgowa. Później pomieszczenie służyło jako gabinet kierownika zakładu rolnego.

• Świetlicka, Alicja; Wisławska, Elżbieta, Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego : przewodnik bibliograficzny, Słupsk 1998.
• Piotr Konarski, Zabytki kulturowe i zespoły przyrodnicze nad rzeką Słupią [w:] Materiały do Poznania Regionalizmu Słupskiego. T. 3, Opracowania dotyczące problemów środowiskowych - kulturowych i sozologicznych Ziemi Słupskiej, Słupsk; Ciechanów, 2000.
• Plan Odnowy Miejscowości Skarszów Górny na lata 2009-2016, dostęp online.lny magazyn społeczno-kulturalny, nr 2, Borowy Młyn 2009.
• Mariola Truchan, Zbigniew Sobisz, Parki wiejskie południowej części wysoczyzny damnickiej [w:] Słupskie Prace Biologiczne, nr 3, 2006.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska,  zdjęcia: Włodzimierz Jacek Adamski, 2017, www.zamki.rotmanka.com (udostępniono za zgodą autora)