Dwór w Pogorzeli

W XVIII wieku Pogorzel była własnością Rudzińskich, w tym Kazimierza Rudzińskiego, wojewody mazowieckiego, potem jego syna Michała, również po ojcu wojewody mazowieckiego, a następnie syna Michała – Antoniego Rudzińskiego, starosty śmidyńskiego. Na początku XIX wieku Pogorzel należała do biskupa sufragana płockiego Michała Mdzewskiego, od 1813 roku do Krasińskich, później Antoszewskich, potem Karskich, a następnie od 1867 roku do Wisłockich. W 1909 roku właścicielem w Pogorzeli był Zygmunt Kurtz, a w końcu lat dwudziestych Władysław Jezierski. Potem być może własność Sokołowskich.

Ukształtowany ostatecznie z początkiem XX wieku dwór wzniesiony został już przed 1740 rokiem dla Kazimierza Rudzińskiego, kasztelana czerskiego, a następnie wojewody mazowieckiego, być może według projektu architekta Szymona Gaygiera. Z początkiem XIX wieku został przebudowany po raz pierwszy, potem był modyfikowany, by około 1900 roku zyskać monumentalny arkadowo-filarowy portyk niosący balkon oraz niewielką oranżerię przy bocznej elewacji. W efekcie jest to dziś budowla klasycystyczna, parterowa, nakryta dachem naczółkowym, założonym najprawdopodobniej z początkiem XX wieku w miejsce pierwotnego dachu czterospadowego. Narożne jednoosiowe ryzality na skraju obu elewacji są wspomnieniem alkierzy i niewykluczone, że pozostały z pierwotnego barokowego dworu. Obustronny środkowy ryzalit, piętrowy, zwieńczony trójkątnym naczółkiem, nieznacznie wyłamany w elewacji frontowej, po stronie ogrodowej zyskuje na głębokości. Elewacja frontowa oraz naroża ryzalitów opięte uproszczonymi pilastrami. We wnętrzu osiowy układ sieni i salonu.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki