Rozpoczęta z inicjatywy wojewody rawskiego Stanisława Antoniego Świdzińskiego w drugiej ćwierci XVIII wieku budowa pałacu w Świdnie przyniosła zapewne niewielki efekt, skoro jego dzisiejsza forma znacznie bliższa jest klasycystycznej estetyce drugiej połowy wieku, a nawet jego końca, aniżeli barokowej koncepcji wiejskiej siedziby. I nie jest to konstatacja zaskakująca, gdyż kontynuację budowy w drugiej części stulecia poświadcza informacja z 1767 roku. Niewykluczone, że ostatecznego wyrazu rezydencja nabrała dopiero z początkiem XIX wieku, kiedy na zlecenie łowczego rawskiego Antoniego Świdzińskiego kończono przy niej prace. Jest to od frontu budowla parterowa, z kondygnacją mezzanina, nakryta dachem czterospadowym, z trójbocznym ryzalitem na osi. Od strony ogrodu, z powodu różnicy wysokości, pałac zyskuje dodatkową kondygnację boniowanego przyziemia, a przed porte-fenêtres bel-étage wsparty na potrójnej serlianie – taras. Trójboczny ryzalit w elewacji ogrodowej jest lustrzanym odbiciem ryzalitu frontowego i przypomina podobny motyw późnobarokowego dworu w Żeliszewie Podkościelnym.

Pałac w Świdnie, choć pozbawiony tak charakterystycznego elementu jak kolumnowy portyk, zaliczyć należy do klasycystycznych siedzib wiejskich drugiej połowy XVIII wieku, kształtowanych pod wpływem nowej koncepcji wiejskiej siedziby w wersji zapoczątkowanej przez wielkopolski pałac w Siernikach autorstwa wybitnego warszawskiego architekta Jana Chrystiana Kamsetzera: o kameralnym, willowym charakterze, prostej formie, oszczędnej dekoracji, reprezentacyjnej kondygnacji parteru z osiowym układem holu i salonu. Niezbędnym elementem nowej idei wiejskiego domu stawało się szerokie otwarcie na naturalny krajobraz. Tego w zupełności pałacowi w Świdnie nie brakuje. Piękna perspektywa poprzez staw od strony ogrodu nie znajduje wielu podobieństw nie tylko wśród mazowieckich założeń. W XVIII wieku Świdno było własnością Świdzińskich, w tym w drugiej ćwierci XVIII wieku Stanisława Antoniego Świdzińskiego, wojewody rawskiego, w początkach XIX wieku Antoniego Świdzińskiego, łowczego rawskiego, i jego żony Urszuli z Leszczyńskich, później Heleny ze Świdzińskich Stadnickiej i jej męża Michała Stadnickiego, łowczyca opoczyńskiego. W drugiej połowie XIX wieku, w wieku XX, aż do końca Świdno należało do Bonieckich, w tym do 1909 roku do Adama Bonieckiego (1842–1909), wybitnego heraldyka, autora wydawanego od 1899 roku „Herbarza Polskiego”, który Świdno otrzymał od wuja Michała Stadnickiego. W końcu lat dwudziestych właścicielem majątku liczącego 887 hektarów był Michał Boniecki. Michał Boniecki (ur. 1896), właściciel Świdna, oficer Wojska Polskiego, więziony na Pawiaku, rozstrzelany został przez Niemców 13 stycznia 1944 roku w ulicznej egzekucji na Puławskiej w Warszawie.

Pałac i ładny duży park w zadowalającym stanie. Piękne położenie na skarpie nad Pilicą. Obiekt niedostępny, widoczny z większej odległości – zwłaszcza strona ogrodowa zamykająca oś widokową.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcia:

• Piotr Libicki
• Drzeworyt, 1801-1900, Wycinek z "Tygodnika Ilustrowanego" z 1877, Biblioteka Cyfrowa POLONA, domena publiczna