Twój koszyk jest pusty

  • Pałac Runowo 2023 Pałac Runowo 2023

    Pałac Runowo, 2023

    Autor: Radosław Kamiński
  • Pałac Runowo 2023 Pałac Runowo 2023

    Pałac Runowo, 2023

    Autor: Radosław Kamiński
  • Pałac Runowo 2023 Pałac Runowo 2023

    Pałac Runowo, 2023

    Autor: Radosław Kamiński
  • Pałac Runowo 2023 Pałac Runowo 2023

    Pałac Runowo, 2023

    Autor: Radosław Kamiński

Pałac Runowo

  • Pałac Runowo 2023

    Autor: Radosław Kamiński, 2023

Historia pałacu w Runowie

Przeczytaj więcej informacji o pałacu w Runowie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

Runowo wzmiankowane jest po raz pierwszy w 1379 r. w źródłach pisanych w układzie granicznym książąt słupskich z zakonem krzyżackim. Według językoznawców nazwa osady Runowo jest dzierżawcza i pochodzi od nazwy osobowej Run (Runo) lub topograficzna od appellativum runo (wełna, względne poszycie leśne). W X-XII w. w Runowie występowało grodzisko zamieszkane przez ludność, po której zachował się cmentarz. Z dużym prawdopodobieństwem można uznać, że grodzisko to z czasem przekształciło się w wieś otwartą. Jej posesjonatem był kaszubski rycerz Runo, prawdopodobnie samodzielny rycerz, należący do klienteli Święców. Z ich nadania posiadał on Runowo. Nie wiadomo w jakich okolicznościach Grąbskowscy przejęli wieś od potomków rycerza Runo. Prawdopodobnie doszło do tego na przełomie XIV/XV w. Na pewno po 1379 r.

W 1421 r. Runowo było wymieniane jako lenno rodu von Grumbkow. Z 1426 r. pochodzi regest, który dotyczył postanowień komisji regulującej stosunki własnościowe między rodami Grumbkow i Stojentin we wsiach Runowo i Pogorzelice. Nie są znane jego początku. Wiadomo natomiast, że spór ciągnął się latami i przybierał coraz ostrzejsze formy. Rody dopuszczały się pożarów, rabunków a w czasie najazdów niektórzy z ich członków zostali zamordowani. Najpewniej te dramatyczne wydarzenia zachodziły jeszcze przed 1426 r., ponieważ w tym roku książę słupski Bogusław IX powołał komisję w celu położenia kresu tym zatargom. Komisja postanowiła, iż strony mają zaniechać dalszych ataków oraz zrezygnować z roszczeń za wyrządzone szkody. Przyznała również Grumbkowom całą wieś Runowo, a ci mieli odstąpić Stojentinom Pogorzelice. Ostatecznie rody porozumiały się dopiero w 1437 r. Nie wiadomo jednak na jakich dokładnie warunkach. Pogorzelice zostały we władaniu Stojentinów do 1688 r., kiedy część tej wsi kupił Joachim Ernst von Grumbkow.

W 1457 r. książę pomorski Eryk I nadał w lenno Piotrowi Grąbkowskiemu, żonatemu z Elżbietą Pirch z Kóz osady: Grąbkowo, Runowo, Żychlin i Poganice. Osady te stanowiły zwarty kompleks ziemski. Wspomniany dokument lennym księcia Eryka był nie tyle nadaniem ile potwierdzeniem lennego władania Grąbkowskich na tych ziemiach.

W 1554 r. według listu lennego księcia Barnima IX Kasper i Grzegorz Grąbkowscy posiadali całe, składające się z dwóch części Runowo oraz Grąbkowo, Poganice, Żychlin oraz cztery i pół łanów w Warciminie, czwartą część Mikorowa, bliżej nieokreśloną, stanowiącą samodzielną osadę – karczmę oraz prawdopodobnie pół wsi Kozy wraz z przynależnościami i wszelkimi prawami. Stan ten zachował się do 1575 r. Runowo zostało wybrane przez Grzegorza na stałą siedzibę.

Wspomniany Grzegorz Grąbkowski był żonaty dwa razy. Jego pierwszą żoną była Małgorzata Pierzcha (Pirch) z Redkowic, drugą zaś Weronika Jackowska (Jatzkow) ze Zwartowa. Grzegorz pozostawił z obu małżeństw jedenaścioro dzieci, w tym siedmiu synów: Benedykta, Dawida, Sebastiana Krystiana, Piotra, Michała, Wawrzyńca i Joachima oraz cztery córki: Katarzynę, Cecylię, Annę i Krystynę.

W 1577 r. w wykazach szlachty słupskiej z lat 1577-1578 sporządzonych z okazji przejęcia w swoje władanie części landwójtostwa słupskiego przez księżnę Erdmutę, jako posesjonata Runowa wymienia się Jaspera Grumbkow. Istnieją jednak przekazy wspominające Jaspera już w 1523 r.

W 1578 r. jako dziedziców resztek zrujnowanego już wówczas dziedzictwa Grąbkowskich w Runowie wymieniono synów wspomnianego wcześniej Grzegorza Grąbkowskiego: Benedykta (Benedictus) i Sebastiana Krystiana a następnie Dawida.


Benedykt Grąbkowski, będący zapewne najstarszym synem Grzegorza, poślubił Annę Wielistowską (Velstow) z Wielistowa. W latach 1577-78 był współwłaścicielem Runowa. Na przełomie XVI/XVII w. po przeniesieniu się Benedykta z żoną i dziećmi zapewne do Wielistowa, współwłaścicielami Runowa byli jego młodsi bracia, wspomniani wcześniej: Dawid i Sebastian Krystian Grąbkowscy oraz mający prawa lenne do Runowa inni ich bracia, kawalerowie.

Dawid Grąbkowski poślubił Barbarę Bandemer. Mieli oni trójkę dzieci, które przyszły na świat w Runowie: Annę, Małgorzatę i Henryka. Dawid zapoczątkował pierwsze odgałęzienie linii słupskiej rodu wywodzącej się z Runowa.

Z kolei Sebastian Krystian Grąbkowski ożenił się z Dorotą z domu Woyten. Mieli dwójkę dzieci: Grzegorza i Annę, Od Sebastiana Krystiana wywodziło się drugie odgałęzienie słupskie rodu von Grumbkow, gospodarujące i mieszkające w Runowie.

Nic nie wskazuje na to, aby Henryk von Grumbkow z Runowa (jedyny syn Dawida i Barbary z Bandemerów) oraz Grzegorz (syn Sebastiana Krystiana i Doroty Woyten) zdołali uzdrowić gospodarkę dziedzictwa rodowego ostatniej, zagrodowej części majątku w Runowie. Próbą ratowania się przed całkowitym upadkiem gospodarczym i wyparciem z dóbr ziemskich Grumbkowów z Runowa, a także części lennych Poganic było związanie się drogą małżeństw z sąsiadującą, zamożniejszą szlachtą słupską – Wobeserami i Stojentinami.

W martykule Henninga von Kalhdena z 1628 r., sporządzonej na podstawie rejestrów podatków z 1604 r. wymieniono Heinricha Grumbcko (Henryka) i jego stryjecznego brata Grzegorza Grumbkow, którzy łącznie posiadali 13 z 18 łanów podatkowych Runowa. Obaj z trudem wiązali koniec z końcem. Jeden łan ziemi sprzedali patrycjuszowi słupskiemu Martinowi Flesske. Obaj Grumbkowie zostali dłużnikami słupszczanina. Czwartym współwłaścicielem Runowa w 1628 r. był Piotr Łojow, który reprezentował boczną linię Puttkamerów.

W 1645 r. Krystain Stefan von Grumbkow przejął po swoim ojcu Henryku majątek i poczynił inwestycje w zrujnowanym wówczas gospodarczo Runowie. Wykupił 4 łany, dwa gospodarstwa zagrodnicze, młyn i owczarnię po Piotrze Lojowie oraz jeden łan gruntów ornych po Marcinie Flesske w Runowie.

W połowie XVII w. (1655 r.) jako posesjonaci Runowa wymieniani są: major Krystian Stefan, Grzegorz i jego syn Krystian Młodszy oraz Jakub Henryk, któremu Krystian Młodszy za długi odstąpił 2 łany, ale pozostawał ich właścicielem. W 1666 r. Runowo stanowiło własność trzech członków rodziny von Grumbkow: pułkownik Krystian Stefan, najmłodszy jego brat – Jakub Henryk oraz kuzyn Kasper – starszy syn Grzegorza, a brat Krystiana Młodszego. W 1679 r. po śmierci Kaspra wdowa Krystyna Zofia z domu von Below zbyła odziedziczoną po mężu część Runowa krewnemu męża – Joachimowi Ernestowi von Grumbkow.

W 1693 r. synowie Joachima Ernesta von Grumbkow wraz z ojczymem dokonali prawnego podziału majątku. Runowo przypadło najstarszemu z braci Ottonowi Krystianowi. Po jego nagłej śmierci w 1704 r. majątek przypadł jego bratu Filipowi Ottonowi von Grumbkow. W 1707 r. Runowo wraz z Grąbkowem i Żychlinem przekazał w zastaw wierzycielom. Pułkownik pruski, hrabia Charles de Candal uzyskał jako trzyletni zastaw rodzinną wieś Runowo z okazałym dworem. Po śmierci Joachima Ernesta von Grumbkow spadkobiercami jego posiadłości ziemskich w landwójtostwie słupskim zostali trzej synowie: Otto Krystian, Karol Ernst i Filip Otton. Posiadali oni: Runowo, Żychlin, Węgierskie, Warcimino, część Pogorzelic, Grąbkowo, Darżyno z folwarkiem Potęgowo, Głuszyno, Głuszynko z folwarkiem Strzyżyno, Żarkowo, Łebień, Poganicę, połowę Gogolewa i Łupawę. W 1706 r. Filip Otto von Grumbkow był jedynym posesjonatem posiadającym 12 wsi (Łupawa, Żarkowo, Łebień, Poganice, połowę Gogolewa, część Pogorzelic, Runowo, Żychlin, Węgierskie, część Warcimina, Grąbkowo, Głuszyno). W latach 1706-707 sprzedał Runowo, Grąbkowo, Żychlin, Głuszyno, Łebień, Poganice i Gogolewo. W 1709 r. powrócił jednak w rodzinne strony i poświęcił się urządzaniu swoich uszczuplonych i zaniedbanych włości. Posiadał wówczas Łupawę, Runowo, Węgierski, Żarkowo, część Warcimina oraz karczmę i dwa gospodarstwa chłopskie w pobliżu Pogorzelic. W 1718 r. odziedziczył po swoim stryju Dawidzie von Grumbkow Darżyno z folwarkiem Potęgowo i Głuszynko z folwarkiem Strzyżyno. Odtąd rozpoczął na nowo przejmowanie utraconych wsi oraz poszerzenie majątku poprzez pozyskiwanie kolejnych nabytków. Kupił część Malczkowa, część Skórowa, część Pogorzelic, Darżewo z folwarkiem Śmielcz, Drzigowa, Szydlice, Karżnicę i Rębowo.

Filip Otto von Grumbkow zmarł 26 sierpnia 1752 r. Pozostawił nieznane z imienia trzy córki oraz dwóch synów: Filipa Wilhema i Fryderyka Augusta Ottona. Według jego testamentu z 3 sierpnia oraz pośmiertnej umowy między jego syna z 11 listopada 1752 r. Runowo przypadło młodszemu Friedrichowi Augustowi Ottonowi. Zginął on jednak w czasie wojny w 1757 r. Majątek przejął więc jego brat Filip Wilhelm. Wiele czynników wpłynęło na to, iż dziedzictwo rodzinne Grumbkowów zostało doprowadzone niemal do ruiny. Filip Wilhelm był zmuszony do wyprzedawania swoich majtków. Próbą ratowania honoru rodu i okrojonych dóbr ziemskich Grumbkowów było małżeństwo jedynej córki generała Filipa Wilhelma – Fryderyki von Grumbkow z porucznikiem Carlem Alexandrem von Podewilsem. Mógł on przejąć majątek rodu von Grumbkow w powiecie słupskim.

W 1800 r. jeszcze za życia Fryderyka von Podewils z domu von Grumbkow przepisała swój majątek we wspólne użytkowanie córkom: Albertinie Fryderyce Zofii oraz drugiej nieznanego imienia. Albertine wyszła za mąż za porucznika regimentu huzarów nr 8 ze Słupska Ernesta Friedricha Ottoa von Bonina. W 1805 r. obie córki z mężami, pod kuratelą matki, uzgodniły, iż wszystkie dobra ziemskie odziedziczone po matce staną się własnością Albertyny Fryderyki von Bonin.

W 1827 r. majątek odziedziczył Otto Heinrich Ferdinand von Bonin.

Ostatnim właścicielem z rodu był Ernst von Bonin, który zmarł w 1931 r. Po jego śmierci majątek przeszedł na własność Puttkamerów.

Po wojnie między 1949 a 1951 rokiem w pałacu siedzibę miała szkoła, a potem PGR. W latach 60-tych pałac wraz z terenem przeszedł na własność PKP i powstał ośrodek kolonijny. Od 2005 roku właścicielami ośrodka jest rodzina Rutkiewiczów, która wcześniej dzierżawiła go od 1996 roku.

Źródła wiedzy
  • Karl-Heinz Pagel: Der Landkreis Stolp in Pommern. Lübeck 1989, S. 546–549

  • Zygmunt Szultka, Kazimierz Kallaur, Ród Grąbek - Grąbkowski - von Grumbkow. XIII-XVIII w. Kaszubscy antenaci pruskich ministrów i generałów, Słupsk 2022

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia: Radosław Kamiński, 2023

Polecane publikacje z naszej księgarni:
50,00
Lokalizacja
Informacje ogólne
Rodzaj obiektu:
Pałac
Stan zachowania:
Dobry
Data wpisu:
Pałac Pod Bocianim Gniazdem

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.