Twój koszyk jest pusty

Pałac w Nowym Mieście nad Pilicą

  • pałac w Nowym Mieście nad Pilicą

    Autor: Piotr Libicki

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo mazowieckie, powiat grójecki, gmina Nowe Miasto nad Pilicą

Rodzaj obiektu:
Pałac
Zastosowanie:
własność Starostwa Powiatowego w Grójcu
Stan zachowania:
Niszczejący

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią pałacu w Nowym Mieście nad Pilicą

Przeczytaj więcej informacji o pałacu w Nowym Mieście nad Pilicą. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

W XV wieku Nowe Miasto należało do Rawitów z Góry, którzy w XVI wieku pozostawali jego właścicielami pod nazwiskiem Nowomiejskich. W XVII wieku w rękach Zebrzydowskich, Lipskich, Łubieńskich, a w XVIII wieku Granowskich, m.in. Franciszka Hieronima Granowskiego, generała wojsk koronnych, i jego syna Kazimierza Granowskiego, wojewody rawskiego. Po śmierci Kazimierza Granowskiego w 1774 roku Nowe Miasto zostało sprzedane staroście lityńskiemu Ignacemu Świdzińskiemu, po którym w 1793 roku miejscowość odziedziczył jego syn Antoni Świdziński, rotmistrz kawalerii narodowej. W latach 1795–1865 własność Małachowskich, potem do 1881 roku różnych Niemców, a następnie hr. Jana Tyszkiewicza. Od 1886 do końca Nowe Miasto należało do Bławdziewiczów herbu Pomian, najpierw Mieczysława Lucjana Bławdziewicza, ożenionego z Klementyną z Ciundziewickich, a następnie ich syna Gustawa Bławdziewicza, ostatniego właściciela majątku liczącego w latach dwudziestych XX wieku 970 hektarów. Gustaw Bławdziewicz (ur. 1881), właściciel dóbr Nowe Miasto, aresztowany przez NKWD w styczniu 1945 roku za współpracę z ZWZ-AK, zmarł w łagrze w głębi ZSRR 30 marca 1945 roku. Stefan Bławdziewicz (ur. 1913), syn Gustawa Bławdziewicza, uczestnik kampanii wrześniowej, zginął w obronie Warszawy 17 września 1939 roku.

Pałac

Wrażliwość na piękno krajobrazu rozbudzona z wielką intensywnością z końcem XVIII wieku przez preromantyczny sentymentalizm nie była cechą niespotykaną w czasach wcześniejszych. Jeżeli wspomnimy renesansowe dwory obronne lub wille, jak dwór Gładyszów w Szymbarku w zakolu rzeki Ropy, willę biskupa Henryka Firleja w Czemiernikach czy podkrakowską willę Justusa Decjusza, to wszystkie były pięknie położone i otwarte na szeroki krajobraz. Słynna villa-castello hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego z pierwszej połowy XVII wieku w Podhorcach na Podolu otwierała się na bezkresne pola. Choć panorama ta dawała hetmanowi uzasadnione poczucie panowania nad nieskończonymi ziemiami, była też z pewnością przedmiotem najzwyklejszej kontemplacji.

Pałac w Nowym Mieście, którego budowę zapoczątkował najprawdopodobniej już przed 1735 rokiem generał wojsk koronnych Franciszek Hieronim Granowski, a kończył około połowy wieku jego syn Kazimierz, powstawał z tym samym przekonaniem, że piękne położenie jest wartością rezydencji. Usytuowany na wysokiej skarpie spoglądał na szeroką dolinę rzeki Pilicy. Cechą charakterystyczną piętrowego budynku był zachowany do dziś półokrągły ryzalit w elewacji ogrodowej z wysoką salą balową jako głównym pomieszczeniem reprezentacyjnego bel-étage. Wieńczy go attyka złożona z dwóch wolutowych spływów zakończonych postumencikami z szyszkami. Niestety, kolejne dziesięciolecia przyniosły zmiany, które zatarły wiele barokowych cech i nadały budowli, zwłaszcza jej elewacji frontowej, niepiękny klasycyzujący kształt. Już z początkiem XIX wieku z inicjatywy kolejnego właściciela Nowego Miasta, Jana Nepomucena Małachowskiego, przekształceniom poddano wnętrza pałacu. Stolarkę późnobarokową wymieniono wówczas na klasycystyczną, a salon na pierwszym piętrze ozdobiono sztukateryjnymi podziałami i supraportami. Zmiany w wyglądzie elewacji przyniosła zapewne druga połowa XIX wieku i być może początek XX stulecia. W końcu w okresie międzywojennym założono nowy, obniżony dach w miejsce pierwotnego, zniszczonego w czasie I wojny światowej, co zmieniło zupełnie i zeszpeciło sylwetkę budynku. Około 1930 roku zlikwidowano od frontu kryty podjazd dla powozów wsparty na kolumnach oraz taras nad nim i zastąpiono go istniejącym balkonem na prostych kroksztynach. Natomiast od ogrodu zlikwidowano balkon na konsolach i zastąpiono go tarasem wspartym na toskańskich kolumnach. Do naszych czasów nie dotrwały budynki usytuowane po obu stronach alei dojazdowej. Prócz powozowni i stajni stał tam spichlerz o bardzo grubych murach. Niewykluczone, że krył w sobie fragmenty pierwotnego dworu Nowomiejskich. Mimo wyczulenia na piękno krajobrazu w epoce baroku przyroda pozostaje składnikiem architektonicznej kompozycji, której osią jest rezydencja i świątynia. W doskonały sposób oddaje to uporządkowany i kompletny barokowy świat, świat tronu i ołtarza, Boga i człowieka, w którym wszystko podlega określonym regułom. Dopiero z oświeceniem, które odrzuci tę Wielką Opowieść i ludzki świat rozbije na setki małych kawałeczków, przyroda zyska autonomię, wyzwoli się z Wielkiej Kompozycji. Co więcej, w panteistycznej koncepcji to ona zajmie miejsce odsuniętego, a z czasem „umarłego Boga”. W efekcie wznoszone z końcem XVIII wieku nie siedziby-rezydencje, ale domy-wille wtopią się w krajobraz, podporządkują naturze i jeżeli będą ją zmieniać, to zrobią to tak, by ingerencja człowieka nie była widoczna. „Niech będzie pochwalony święty Krajobraz!” Tę zmianę najdoskonalej oddają ogrody: wcześniejsze, francuskie, które przyrodzie nakładają gorset najdziwniejszych i najwymyślniejszych geometrycznych form, zamieniając je niemal w architekturę, i późniejsze angielskie, które kształtowane są tak, by sięgały platońskiego ideału natury „prawdziwej”, uwolnionej od człowieka.

Źródła wiedzy

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki


Dwory i Pałace Wiejskie na Mazowszu

Powyższy opis pochodzi z publikacji Piotra Libickiego, pt. "Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu".

Wydawnictwo REBIS

Publikacja "Dwory i pałac wiejskie na Mazowszu" została wydana przez wydawnictwo REBIS.

Opis książki od wydawcy:

Przewodnik dokumentujący ziemiańskie siedziby; prawie 600 obiektów z terenu obecnego województwa mazowieckiego. Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu to kolejna po bestsellerowych Dworach i pałacach wiejskich w Wielkopolsce książka-katalog-przewodnik poświęcona historycznym siedzibom ziemiańskim. W książce opisanych zostało 629 obiektów z terenu obecnego województwa mazowieckiego.

  • Współautor publikacji: Marcin Libicki

  • ISBN: 978-83-7301-826-6

  • Ostatnie wydanie: 2013 r.

  • Nakład książki został wyczerpany


Autor książki: Piotr Libicki

Piotr Libicki (ur. 1973 r.), historyk sztuki, członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki, autor i współautor przewodników i książek, w tym serii poświęconej dworom i pałacom wiejskim w Wielkopolsce, w Małopolsce, na Mazowszu i na Podkarpaciu. W latach 1999-2009 współpracownik Telewizji Polskiej w Poznaniu, autor i współautor ponad 100 programów krajoznawczych i reportaży. W latach 2013-2015 gościnny wykładowca w Instytucie Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, a w latach 2018-2019 w Instytucie Historii Sztuki UAM. Od 2013 roku pełnomocnik Prezydenta Miasta Poznania ds. estetyki miasta.

Piotr Libicki

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.