Pałac w Gostomi

Gostomia, gniazdo i siedziba Gostomskich herbu Nałęcz. Gostomscy to jedna z najświetniejszych rodzin mazowieckich, która od końca XIV wieku do wieku XVII odgrywała znaczną rolę ogólnokrajową, obok innych mazowieckich rodzin: Krasińskich z Krasnego, Gosiewskich z Goś czy Kryskich z Kryska. Jeden z przodków Gostomskich, Jan Głowacz, wojewoda mazowiecki, zginął w bitwie z Mongołami nad Worskłą w 1399 roku. Jego syn, Jan Głowacz, również był wojewodą mazowieckim. Jako Gostomscy zaczęli się pisać od drugiej połowy XV wieku. Wybitnym przedstawicielem rodu był Anzelm Gostomski (1508–1588), wojewoda rawski, autor Gospodarstwa z 1588 roku, pierwszej polskiej książki rolniczej. Czterokrotnie żonaty zostawił cztery córki i ośmiu synów, wśród których byli: Stanisław Gostomski, wojewoda rawski, Jan Gostomski, kasztelan rawski, Tomasz Gostomski, wojewoda mazowiecki, i Hieronim Gostomski, wojewoda poznański, fundator pięknej renesansowej kaplicy grobowej Gostomskich przy kolegiacie NMP Wniebowziętej w Środzie Wielkopolskiej oraz kościoła i kolegium Jezuitów w Sandomierzu. Syn Hieronima Gostomskiego Jan został wojewodą inowrocławskim w 1611 roku, później wojewodą brzesko-kujawskim, wreszcie w 1620 roku wojewodą kaliskim. W 1616 roku Anzelm Gostomski (zm. 1622), kasztelan liwski, sprzedał Gostomię Kryskim. W XVIII wieku właścicielami Gostomi byli Moszyńscy, od których w 1790 roku odkupił rodzinną wieś Andrzej Gostomski, podkomorzy malborski i miecznik ziem pruskich. W ten sposób Gostomia na mniej więcej sześćdziesiąt lat wróciła do Gostomskich. Właścicielem Gostomi w pierwszej połowie XIX wieku był Hieronim Gostomski (1800–1862). W Gostomi urodzili się jeszcze synowie Hieronima: Hieronim junior (ur. 1845) i Adolf (ur. 1847). Córka Adolfa Gostomskiego Jadwiga wyszła za mąż za Bolesława Jackowskiego i zapewne tą drogą Gostomia prze-szła na Jackowskich. Wśród nich właścicielami Gostomi byli: Teodor Jackowski i w 1909 roku Bolesław Jackowski. Ostatnim właścicielem majątku był Emil Grabowski ożeniony z panną Jackowską

Trudno dziś w tym wyremontowanym i częściowo odbudowanym dworze (całe prawe skrzydło) odczytać przedwojenną formę, gdyż twórcza konserwacja ostatniego czasu nadała mu dość mało szlachetny charakter i wzbogaciła bryłę o dodatkowe, jak się wydaje, dekoracje. Pierwotnie w Gostomi stał dwór Gostomskich. Być może z wykorzystaniem jego murów w drugiej połowie XIX wieku stanął nowy budynek, przebudowany następnie w okresie międzywojennym. W efekcie powstał dwór złożony z parterowego korpusu i obszernej piętrowej dobudówki na planie kwadratu. Część środkową korpusu tworzy piętrowy ryzalit zwieńczony falistym szczytem i poprzedzony półokrągłym przedsionkiem niosącym taras. Boczne wejścia flankują kolumny. Powyżej, w dachu, mansardowe okienka. W zrekonstruowanej części dworu, w jego bocznej elewacji, znalazł się nowy element – pięciokolumnowy podcień zamknięty szczytem dwuspadowego dachu korpusu.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki