Pałac w Postominie

Tak jak pozostałe ziemie Postomino także należało do księstwa sławieńskiego. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z dokumentu z 23 marca 1301 roku, gdy książę Sambor Rugijski nadał księciu Mateuszowi jako lenno kilka wsi ziemi sławieńskiej. W latach 1296-1313 w dokumentach pomorskich wzmiankowany był niejaki Wulfold, który posiadał następujące wsie: Kröslin, Freest i inne w okolicy Wołogoszczy. Najprawdopodobniej pełnił on znaczącą rolę na zamku darłowskim i otrzymał nadanie na peryferiach ziem słupskiej i sławińskiej, które obejmowały ziemie wsi: Gać, Pałowo, Pieszcz, Redęcin, Pieńkowo i Postomino. W 1329 roku Ger von Below otrzymał Postomino jako lenno. Wzniósł on w Piszczu swoje gniazdo rodowe. W 1776 roku własciciel Postomina otrzymał z kasy króla Fryderyka Wielkiego pieniądze na ulepszenie gospodarki, które spłacane były w ratach przez kilkanaście lat.

Do 1792 roku majątek pozostawał w rękach rodu von Below. Później Jacob von Below sprzedał dobra postomińskie Wandelinowi Bilifingerowi. Za jego panowania w 1813 roku nastąpiło uwłaszczenie chłopów. W 1837 roku nowym właścicielem majątku został von Maltz, a w 1842 roku Albert von Denzin. Ród von Denzin stale umacnial swoją pozycję w wyniku tego w dniu koronacji Wilhelma I na króla pruskiego wprowadzili oni do swojego herbu dwuogonowego złotego lwa w koronie. W 1854 roku majątek odziedziczył Martin von Denzin. Założył on ogrody wokół parterowego pałacu (który został wybudowany przez Martina von Derenthala). Czasy świetności parku przypadały na okres, kiedy dobrami zarządzał syn Martina - Fritz von Denzin. Wraz z żoną Gabrielą z rodu von Below adoptowali siostrzenicę Erikę von Below, która do 1945 roku była właścicielką majątku w Postominie.

W drugiej połowie XIX i XX wieku rozbudowano południowo-wschodnią część zabudowy Postomina. W 1975 roku sukcesywnie okradany z wyposażenia pałac został rozebrany. Około 1900 roku zespół budynków majątku postomińskiego przedstawiał żałosny widok. Między innymi brakowało wspomnianego wcześniej dworu. Kaliszczak w swojej dokumentacji historycznej o Postominie, na podstawie zdjęć, pocztówki oraz litografii R. Machowa, uznał iż: [...] nie był to obiekt najwyższej klasy. Budynek miał dość ciężkie proporcje, jednak mógł on imponować w okolicy, gdyż otoczony był dobrze skomponowanym parkiem z cennym drzewostanem. Jednak same budynki postomińskiego majątku były w opłakanym stanie, ponieważ ich położenie oraz hodowlany i mgazynowy charakter kolidowały w centrum wsi gminnej (przy kościele) i z tego względu powstawały różne konflikty zarówno funkcjonalne jak i sanitarno-hignieniczne. Po 1994 roku areały gospodarstw Pieńkowo i Postomino połączono. Stopniowo zlikwidowano użytkowanie siedziby w Postominie. W miejscu gdzie stał dwór (zwany przez niektórych pałacem) znajduje się teraz stos kamieni (choć widoczne są również ozdobne fragmenty ogrodzenia i dawnej lodowni) oraz zdziczały park, który powstał w drugiej połowie XIX wieku. Obecnie w parku zachowały się jedynie zarysy dwóch alei. Jedna z nich - bukowa, była reprezentacyjna i prowadziła do pałacu, zaś druga wysadzana była lipami i przecinała park ukośnie.

Kościelny z Postomina i jego krowa

Pośród pól majatku postomińskiego leży jezioro, które nazywane jest długiem kościelnego. Pewnego razu kościelnemu uciekła krowa, pobiegł więc za nią i złapał ją za ogon. Krowa była jednak znacznie silniejsza i wciągnęła kościelnego do jeziora, w który razem utonęli.

Matka Zülske i wilk

W wiosce znajdującej się w pobliżu Postomina w zagrodzie gospodarza Fridricha Treptowa mieszkała chałupniczka Zülske. Wioska ta była często odwiedzana przez wilki, które czyniły wiele szkód. Pewnego dnia gospodarz postanowił zrobić pułapkę na wilka. Wykopał więc głęboki dół, nad którym powiesił gęś, by zwabić wilka. Matce Zülske zrobiło się żal gęsi, a ponadto miała chęć na pieczyste. Gdy zapadła noc podkradła się ona do wilczego dołu, zabrała gęś i udała się ze swoim łupem do domu. Gdy następnego ranka gospodarz poszedł do wilczej pułapki, okazało się że dół jest pusty. Ze zdumieniem otkrył również, że nie ma w nim gęsi. Po pewnym czasie prawda wyszła na jaw. Kobietę chciano ukarać, ale przyszekła ona uroczyście, że już nigdy więcej nie zrobi nic podobnego. Darowano jej zatem winę.

• Alicja Świetlicka, Elżbieta Wisławska, Słownik Historyczny Miast i Wsi Województwa Słupskiego, Słupsk 1998.
• Historia i kultura ziemi sławieńskiej, T. III, Sławno 2004.
• Legendy z Postomina i Jarosławca, pod red. Jana Sroki, Gdynia 2006.
• Legendy powiatu sławieńskiego, Biblioteka Sławieńska T. 2, pod red. Jana Sroki, Sławno 2009.
• Magdalena Młynarczyk, Encyklopedia Pomorza Zachodniego.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia: www.zamkilubuskie.pl, Jerzy Dubiel (udostępniono za zgodą autora).