Twój koszyk jest pusty

Pałac w Pieńkowie

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo zachodniopomorskie, powiat sławieński, gmina Postomino

Rodzaj obiektu:
Pałac
Stan zachowania:
W remoncie
Zastosowanie:
własność prywatna
Numer rejestru:
A-245
Data wpisu:
14 Kwi, 1987

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią pałacu w Pieńkowie

Przeczytaj więcej informacji o pałacu w Pieńkowie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

Początki dziejów Pieńkowa sięgają średniowiecza. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1308 roku, kiedy była własnością klasztoru cystersów z Bukowa Morskiego. Na początku XIV wieku Pieńkowo (lub jego część) w nieznanych okolicznościach zmieniło właściciela, wchodząc w skład rycerskiego lenna rodu von Below. W latach 1296-1313 Wulfold von Below posiadał dobra położone w okolicach Wołogoszczy. Prawdopodobnie to on otrzymał za zasługi wojenne nadanie ziemskie w Ziemi Sławieńsko-Słupskiej, które obejmowało wsie: Gać, Pałowo, Pieszcz, Redęcin, Postomino i Pieńkowo.

W latach 1332-1333 właścicielem wyżej wymienionych dóbr był potomek Wulfolda – Gerd von Below, który swoją siedzibę rodową ustanowił w Pieszczu. Nowa siedziba rycerska tego rodu powstała niewątpliwie w związku z pojawieniem się przynajmniej jednej linii bocznej Belowów i koniecznością podziału lenna. Stało się to najpóźniej w XV wieku. Świadczy o tym list pokutny napisany przez Henryka von Below (Jungke Hennynk Below), datowany na rok 1409.

Połowa wsi do lat 50. XV stulecia należała również do rodu von Sanitz, znacznego rodu rycerskiego tego regionu, który przybył na Pomorze ze wschodnich części Niemiec w XIV wieku. Potwierdza to dokument z 1452 rou, w którym Henryk von Sanitz zapisał swoją część Pieńkowa na rzecz klasztoru kartuzów z Marienkron koło Darłowa w zamian za wypłacenie wdowie po nim uposażenia w wysokości 600 grzywien. Dobra pozostały własnością zakonu do reformacji, w wyniku której przypadły one rezydującym w Pieńkowie von Belowom.

Gerhard Heinrich Philipp von Below był jednym z ostatnich przedwojennych właścicieli majątku w Pieńkowie. Po nim majątek przejęła wdowa po nim Ewa z domu Hafacker oraz córka Sybilla Schach von Wittenau z domu von Below (wyszła za mąż za Hansa von Wittenau). W marcu 1945 roku rodzina popełniła zbiorowe samobójstwo. Wyposażenie pałacu wywiezione zostało za wschód.

Pałac

Heinrich Friedrich von Below w 1851 roku wybudował (dwór) w Stawiskach (Seehof). Obecnie to część Pieńkowa. Ciekawostką jest, że Heinrich wybudował w pałacu tzw. „Salę modłów” dla wyznawców stworzonej przez niego i jego braci sekty. Jego wnuk Gerhard Heinrich Philipp von Below, w latach 1892-1906 starosta sławieński, wzniósł nowoczesną siedzibę z wykorzystaniem części starego domu. Budowę ukończono w 1907 roku. W tym czasie wspomniana sala modłów stała się główną częścią nowego pałacu.

Na przestrzeni XIX stulecia budynki dworskie w Pieńkowie uległy spaleniu kilkukrotnie, co mogło być przyczyną przeprowadzki właścicieli majątku z ich dotychczasowej siedziby do folwarku Stawiska.

Do 1956 roku w pałacu mieścił się ośrodek kolonijny. Później utworzono tu duży Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej, znany z produkcji żywca wieprzowego i wołowego. W pałacu mieścił się również dom kultury oraz biblioteka. Po likwidacji PGR-ów pałac zarządzany był przez AWRSP (Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa) Oddział Terenowy w Koszalinie. Od 1994 roku do dziś pozostaje w rękach prywatnych.

W pałacu przeprowadzono generalny remont w połowie lat 90. XX wieku. Dostosowano go do potrzeb funkcji mieszkalnej i reprezentacyjnej.

Ciekawostka: Sekta Belowian

Z Pieńkowem wiążę się ciekawa historia narodzin oraz działalności sekty Belowian. Była ona w pierwszej połowie XIX wieku dość liczną grupą wyznaniową na ziemiach Sławieńskiej i Słupskiej. Założycielami byli trzej bracia z rodu von Below: Karol Gustaw i Henryk. Gustaw von Below miał doświadczenie, które wyniósł z okresu swojej służby oficerskiej w Berlinie. Związał się tam z kołem młodych romantyków, które założyli poeci: Klemens Brentano i Achim von Arnim. Propagowali oni wizję nowej szlachty, wywodzącej się ze wszystkich warstw społecznych wedle zasług, a nie urodzenia. W dodatku bracia von Below nie zgadzali się z oficjalną doktryną Kościoła ewangelickiego, a także z promowanym wówczas racjonalizmem i naturalizmem w filozofii. Podstawą wiary stały się dla nich słowa: „[…] szukaj Jezusa i jego Światła, wszystko inne jest ci zbędne”.

W 1820 roku nastąpiło definitywne zerwanie z oficjalnym Kościołem. Stało się to w wyniku sprzeczki, która miała miejsce po nabożeństwie w pieńkowskiej świątyni pomiędzy Henrykiem von Below a miejscowym pastorem. Bracia von Below wraz ze współpracownikiem Karolem Wolffem rozpoczęli organizację spotkań z mieszkańcami wsi. W ich trakcie przekonywali mieszkańców wsi, iż zdecydowana większość duchowieństwa zatraciła prawdziwą wiarę, stając się zwykłymi urzędnikami organizacji religijnej. Bracia odprawiali nabożeństwa ze swoimi zwolennikami w prywatnych domach, studiowali też Biblię oraz religijne książki, chrzcili swoje dzieci a nawet udzielali sobie ślubów. Grzechem ciężkim było dla nich: spożywanie alkoholu, hazard, palenie tytoniu, spektakle teatralne, tańce i nawet dziecięce zabawy lalkami.

W początkach działalności sekta Belowów objęła swym wpływem miejscowości, które były związane z jej założycielami oraz najbliższymi członkami: Gać, Redęcin, Duninowo i Pieńkowo. Jednak z biegiem czasu ich wpływy się powiększały na inne wsie: Wierszyno, Gardny Wielkie, Kołczygłów, Miastko i Gryfino.

Henryk von Below w Pieńkowie utworzył autonomiczną parafię staroluterańską, a w późniejszym czasie zupełnie odrębną wspólnotę, która w latach 30. XIX wielu liczyła ok. 1400 wiernych. Władze zaczęły niepokoić się sukcesami nowego zgromadzenia. Usiłowali różnymi metodami administracyjnymi ograniczyć jego wpływ na miejscową ludność. Nakładano grzywny, a osobą które odmawiały zapłaty, konfiskowano nieruchomości. Interesujący jest również fakt, że Braci von Below usiłowano poddać przymusowym badaniom psychiatrycznym. W latach 60. XIX wieku, po śmierci braci von Below, lokalne władze doprowadziły do rozbicia sekty. Dotychczasowi Belowianie powrócili więc na łono państwowego Kościoła ewangelickiego bądź zasilili szeregi innych odłamów protestanckich, takich jak baptyzm czy metodyzm, a niektórzy wyemigrowali do Ameryki.

Źródła wiedzy
  • Karta Biała, Dorota Cieślik, PSOZ Słupsk, 1995
  • Alicja Świetlicka, Elżbieta Wisławska, Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego : przewodnik bibliograficzny, Słupsk 1998.
  • Karta Biała, Danuta Horoszko, SOZ Koszalin, 2001
  • Jan Sroka, Zbigniew Mielczarski, Marek Żukowski, Ziemia sławieńska. Ilustrowany Przewodnik Turystyczny, Gdynia 2004
  • Michał Adam Kuc, Z dziejów wsi Pieńkowo i Pieńkówko do roku 1945 [w:] Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej. T. 5, Studia nad dziejami wsi, Sławno 2006
  • Jan Sroka, Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego, Sławno 2014

Opracowanie: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

  • Jerzy Dubiel, www.zamkilubuskie.pl (udostępniono za zgodą autora)
  • Litografia Alexander Duncker, Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der Preussischen Monarchie, 1873-1874, BN POLONA, domena publiczna
  • Karta Biała, Henryk Soja, PSOZ Słupsk, 1995, https://zabytek.pl/pl
  • Karta Biała, Danuta Horoszko, SOZ Koszalin, 2001, https://zabytek.pl/pl

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.