Dwór Sikorskich w Leśnie

Na wzniesieniu pomiędzy dwoma jeziorami malowniczo położonej miejscowości Leśno, zachował się neobarokowy dwór. Jest on pozostałością po ostatnich dziedzicach majątku Leśno - szlacheckiej rodzinie Sikorskich herbu Cietrzew, która swój rodowód wywodzi z małej wsi kaszubskiej Sikorzyno.

Pierwsze wzmianki o Leśnie pochodzą z 1354 r., kiedy to zostało one nadane rycerzowi Dytrychowi von Leystenowi przez Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. We wsi znajduje się, XVII wieczny drewniany kościółek. Jego fundatorką była królowa Maria Ludwika Gonzaga. W okolicy zachowały się, także kamienne kręgi.

Przed Sikorskimi właścicielami leśnieńskiego majątku od 1678 r. byli przedstawiciele rodu Lewald-Jezierskich, znanych na Pomorzu właścicieli ziemskich i urzędników sądowych. Ostatnim właścicielem folwarku w Leśnie z rodu Jezierskich był Antoni (1770-1847), który po śmierci swojego brata Michała, został na krótko właścicielem Wielkich Chełmów. Na podstawie testamentu Antoniego Jezierskiego z 1844 r., który nie posiadał potomstwa obydwa majątki (Leśno i Wielkie Chełmy) stały się własnością jego siostrzenicy, Anny z Gentzendorf - Grabowskich Sikorskiej.

Anna i Władysław Sikorscy mieli dwóch synów – Stefana i Pawła oraz córkę Agatę. Wielkie Chełmy otrzymał w spadku Stefan, a folwark w Leśnie stał się własnością Pawła (1826-1907), który był bardzo dobrym gospodarzem, zasłynął także jako współzałożyciel w 1873 r. Spółki Pożyczkowej Brusko-Leśnieńskiej, znanej jako Bank Ludowy w Brusach. Paweł Sikorski wraz z żoną Antoniną Sikorską z d. Donimirska (1838-1918) doczekali się syna Edmunda (1864-1940) i córki Bogumiły (1859-1909).

Majątek w Leśnie odziedziczył Edmund, który w 1894 r. obejmował 1 917,58 ha gruntów, w tym: pola i ogrody 418,43 ha, łąki 143,45 ha, pastwiska 270,96 ha, lasy 979,59 ha, zabudowania i nieużytki 4,23 ha. W 1919 r. sprzedał kilka działek i budynków oraz karczmę w sąsiedztwie jeziora. Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 5 stycznia 1927 r. ustalono wykaz imienny nieruchomości ziemskich, podlegających wykupowi przymusowemu przez państwo Polskie. Tym samym nastąpiła parcelacja majątku. W wykazie znalazło się 50 ha z majątku Leśno. Włości Sikorskiego zmniejszały się. W 1929 r. Sikorski był już właścicielem majątku ziemskiego o powierzchni 1 296 ha, z czego lasy zajmowały 579 ha, łąki i pastwiska 234 ha, grunty orne 359 ha, nieużytki 24 ha, a wody 100 ha. Część gorszych ziem i oddalonych od majątku Edmund Sikorski dzierżawił zainteresowanym małorolnym. Parcelacja majątku w Leśnie przebiegała z wielkimi trudnościami. Część leśnieńskich umów parcelacyjnych z tego czasu była jedynie formalnym potwierdzeniem kontraktów i stanu faktycznego zaistniałego w 1919 r.

W latach trzydziestych w Leśnie funkcjonowały 2 restauracje, 2 smolarnie, 2 kuźnie, 1 zakład ślusarski, 2 małe cegielnie, 2 sklepy spożywcze i rzeźnictwo. W wyniku rządowej parcelacji w roku 1936 i 1937 w Leśnie odnotowano powstanie: 9 samodzielnych osad o powierzchni 10-30 ha, 13 parceli dodatkowych i 7 robotniczych poniżej 5 ha. Postępujący upadek majątku Sikorskiego w 1936 r. doprowadził do ogłoszenia jego całkowitej parcelacji. Zgłosiło się wielu chętnych, aby nabyć ziemię, sprawa nie doszła jednak do skutku.

Ostatnim właścicielem majątku w Leśnie został syn Edmunda i Julii Sikorskiej z domu Dąmbskiej (1877-1925), Witold Paweł Sikorski (1906-1980). Nowy właściciel gospodarował nowocześniej, niestety wybuch II wojny światowej pokrzyżował wszystkie plany.

Podczas wojny majątek przejeli Niemcy, a po jej zakończeniu doszło do parcelacji majątków ziemiańskich na Zaborach. W tym całego majątku Sikorskich, który obejmował wówczas 850,8 ha. Ziemię o powierzchni 218,6 ha podzielono między 46 parcelantów. Powiatowy Związek Samopomoc Chłopska otrzymał 79,8 ha (grunty orne oraz stawy i jeziora), na szkołę powszechną przeznaczono 1,4 ha, a na cele oświaty rolniczej 21,2 ha. Największą część majątku, obejmującą lasy o powierzchni 525,2 ha, przekazano na rzecz Nadleśnictwa Przymuszewo. Na powierzchni 1 ha nad jeziorem Leśno Dolne urządzono cmentarz parafialny, który wcześniej Sikorscy udostępniali na odbywające się tam jarmarki.

Grobowiec rodzinny Sikorskich znajduje się w nienaruszonym stanie na cmentarzu przykościelnym w Leśnie.

Wokół dworu, aż do jeziora, ciągnie się piękny park podworski. Dwór pełnił funkcję usługowo - mieszkalną. Obecnie odzyskał go prawowity właściciel.

Tekst i zdjęcia: Mirka Siergiej, Insta Kaszubka

Źródła:

• zaborskipark.pl
• historiachojnic.com