Pałac Szyldak

Szyldak to dawny zespół dworsko-parkowym z podwórzem gospodarczo-inwertarskim. Pałac jest usytuowany w środkowej części założenia, otoczony parkiem, który rozciąga się w części południowo-wschodniej założenia.

Dobra rycerskie Szyldak zostały nadane w 1325 r. rycerzowi Johannesowi Otatz (Otasch / Jan z Otoczyna) przez komtura ostródzkiego Lutera z Brunszwiku. Otrzymał on 400 włók ziemi w Grabinie, Grabinku, Kiersztanowie, Pacłótowie, Rychnowie i Szyldaku na prawie chełmińskim.

W 1400 r. Szyldak był własnością Jana z Witramowa i jego brata Otto z Durąga. Później bracia sprzedali część majątku Klausowi i Pawłowi. Jednak w 1400 r. wymieniany jest również Bartosz z Durąga, który sprzedał 11 wł. w Szyldaku Perschke z Kiersztanowa. W 1450 r. właścicielem części wsi był Otto z Durąga. W tym samym roku sprzedał on 3,5 wł. w Szyldaku Heidenreichowi. W 1540 r. majątek był podzielony między 3 właścicieli.

W 1579 r. (inne źródła podają rok 1570) majątek był w posiadaniu Jorge von Wittmasndorf z Witrymowa (Witramowa) i Michaela von Dreiss. Na przełomie XVII i XVIII w. właścicielem majątku był Jan von Schristädt, który ufundował nowy kościół w Szyldaku w 1705 r.

W 1716 r. Pani von Schristädt przeprowadziła spis dworu. Oprócz spisu klejnotów i szat znalazła się informacja o samym dworze. Był on opisany jako dwór szlachecki, który posiada dwa większe pokoje i dwa mniejsze pokoiki oraz trzy komory (alkowy). Od 1753 r. we dworze zamieszkuje nauczyciel. Istniejący obecnie pałac został wybudowany na miejscu tego dworu.

W 1820 r. jako właściciela majątku wymienia się Weissermela.

W XIX w. i do lat 20-tych XX w. właścicielami była rodzina Hardtów (wymieniany jest Artur Hardt). Byli oni wymieniani jako właściciele ziemscy Rzeszy Niemieckiej w księdze adresowej z 1905 r. Pałac oraz kształt zachowanego zespołu i park oraz zabudowania pochodzą z czasów ich własności. Majątek Hardtów obejmował ok. 800 ha. Funkcjonowała tu gorzelnia i mleczarnia. Hodowano konie rasy wschodniopruskiej. W 1919 r. Lissa von Hardt wyszła za mąż za generała Günhera von Niebelschütz, który pochodził ze Śląska. Został on rozstrzelany w Szyldaku 26 stycznia 1945 r. przez żołnierzy rosyjskich.

Po II wojnie światowej pałac wraz z folwarkiem stał się własnością Skarbu Państwa Polskiego. Urządzono w nim SHR (Stację Hodowli Roślin). Dnia 31 grudnia 1992 r. SHR zostało przejęte przez AWRSP.

Pałac został wzniesiony ok. 1910 r. Stylistycznie nawiązuje do popularnej w II poł. XIX w. na terenie trzech zaborów Polski i pogranicza architektury, wzorowanej na realizacjach francuskich formy zwanej „kostiumem francuskim”. Jej charakterystycznymi elementami były zróżnicowane bryły, grubo boniowane naroża i bogaty detal architektoniczny. Część reprezentacyjna pałacu w Szyldaku, od strony wjazdu, elewacja frontowa z ryzalitem i wieżą nawiązują do tych form. Poddasze dworu ma konstrukcję szachulcową, która wraz z drewnianą narożną wieżyczką nie pasują do całości.

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001
• Wiktor Knercer, Karta Biała, 1991, www.zabytek.pl
  Katarzyna Soczewica, Karta Biała, 1996, www.zabytek.pl
• Ewidencja parkowa, www.zabytek.pl
• Mapa turystyczna, Dawne dwory i pałace, województwo warmińsko-mazurskie, Olsztyn 2022

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Michał Piotrowski, Marcin Tymiński, Tajmenice Pomorza, 2023
• www.zabytek.pl
• www.armedconflicts.com
• www.bildarchiv-ostpreussen.de