Pałac Ostrowin

Ostrowin jest majątkiem ziemskim, który lokowany był w czasach średniowiecznych. Pierwsze informacje pochodzą z 1363 r. Ostrowin stanowił wówczas własność Zakonu Krzyżackiego. W 1414 r. zajmował 58 włók.

W 1513 r. Jan Goliński kupił udziały w Ostrowinie i Frygnowie od wojewody malborskiego Jerzego Barzyńskiego. Jeszcze w tym samym roku Goliński odsprzedaje swoje udziały S. Bylińskiemu z Mazowsza. W 1524 r. majątek należy do Heinricha Trögera z Ostrowina.

W XVI w. i do połowy XVII w. właścicielami była rodzina von Ölsnitz. W 1531 r. Ostrowin dzierżawi Friedrich (Fryderyk) von Ölsnitz. W 1538 r. marszałek nadworny Friedrich von Ölsnitz nadał Asmusowi von Ölsnitz i jego spadkobiercom 70 łanów w okolicy Ostrowina. W 1540 r. Asmus von Ölsnitz założył tu karczmę. W 1577 r. majątek należał do braci Asmusa i Wilhelma von Ölsnitz. W 1580 r. kolejnym właścicielem z tego rodu był Wolf von Ölsnitz i jego bracia, którzy zamierzali zbudować tu kościół. W 1615 r. na mocy umowy wdowa po Hansie von Ölsnitz przekazała swoją część majątku Wolfgangowi von Ölsnitz (Oleśnickiemu). Był on podkomorzym polskim, a majątek należał do niego do 1625 r. W tym roku sprzedaje swoje dobra Carlowi von Pentzig i tak majątek przechodzi w ręce jego rodu.

W 1626 r. Carl von Pentzig poprosił księcia o uznanie swoich braci za współwłaścicieli Ostrowina, ponieważ pieniądze na jego zakup miały pochodzić z ojcowskich dóbr na Śląsku. W 1675 r. majątek należał do rotmistrza brandenburskiego Adama Friedricha von Pentzig. W 1696 r. wdowa po nim, Maria Elisabeth z domu Wallenrod, w ugodzie spadkowej podzieliła majątek między swoimi dziećmi. Ostrowin otrzymał Carl Sigmund von Pentzig. Na początku XVIII w. majątek należał do wdowy po Carlu Sigmundzie, Barbary Doroty z domu Follert. W latach 1711-1712 odbyło się kilka procesów o uznanie współwłasności nad Ostrowinem przez braci Carla Sigmunda von Pentzig. W 1712 r. sąd uznał ich żądania. W 1740 r. majątek należał do Carla Friedricha von Pentzig.

W 1758 r. majątek kupił porucznik Siegmund Samuel von Haubitz. W 1775 r. wdowa po nim, Sophia Elisabeth z domu von Lauson. W 1783 r. właścicielem dóbr był kapitan von Lauson. Około 1790 r. majątek dzierżawił Knefke. Ok. 1794 r. spadkobiercy kapitana von Lausona sprzedali majątek Ludwikowi von Hessen. Ten z kolei oddał Ostrowin swojej bratanicy Joannie Karolinie Hardt z domu Hessen. Rodzina Hardt posiadała majątek do połowy XIX w. W 1820 r. jako właściciela wymienia się Ludwiga Hardt. W 1829 r. wykupił on wszystkie udziały od rodzeństwa i stał się właścicielem całości dóbr ostrowińskich.

Następnymi właścicielami był ród Weitzel von Mudersbach. Zakupili oni Ostrowin w połowie XIX w. W ich posiadaniu majątek był do 1945 r. Według księgi adresowej z 1909 r. Ostrowin należał do Reinharda von Weitzel von Mudersbach, a w 1922 r. do Karla Ludwika von Weitzel von Mudersbach.

Po 1945 r. majątek został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego. Na początku lat 50-tych XX w. utworzono tu PGR Ostrowin. W latach 70-tych XX w. w pałacu mieściła się Zasadnicza Szkoła Rolnicza, latem przyjeżdżali tu wczasowicze. W 1971 r. z powodu braku funduszy na remont kapitalny, pałac został opuszczony i przez kilka lat był pozbawiony opieki. W tym czasie zostały z niego ukradzione cenne elementy: szafy dębowe oraz parkiety i boazerie. Część pomieszczeń służyła jako magazyn zboża. Park służył jako pastwisko dla koni. W 1974 r. pałac przeszedł w administrację SHR Szyldak. Ok. 1977 r. pałac kupił Kombinat Rolny z siedzibą w Księżnym Dworze. Rozpoczęto wówczas remont pałacu. Miał w nim powstać ośrodek wypoczynkowy. Remont nie został jednak ukończony. Zdewastowany pałac oraz park z sadem przejął Szpital Psychiatryczny w Olsztynie.
W 1993 r. pałac został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 1996 r. pałac wydzierżawiono osobie prywatnej. Obecnie jest w stanie ruiny.

Późnobarokowy pałac pochodzi z XVIII w. Został przebudowany w XIX w. Jest to budynek o regularnych symetrycznych podziałach, wyrafinowanym w prostocie formy detalu architektonicznym. Pałac został założony na rzucie prostokąta. Jest dwukondygnacyjny, przykryty dachem dwuspadowym. Elewacje wzdłużne trzynastoosiowe, na osi obustronny, trójosiowy ryzalit zwieńczony szczytem wolutowym z uskokiem. Nad głównym wejściem, od frontu, jeszcze w 1998 r. można było podziwiać kartusz herbowy. Założenie słynęło z pięknego parku o kompozycji regularnej, usytuowanej na tarasach, który nawiązywał do układów barokowych. W latach świetności założenia można było również podziwiać ozdobnie przycinane żywopłoty oraz bogaty drzewostan.

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001
• Ewidencja parkowa, www.zabytek.pl
• Arkadiusz Jełowicki, Karta Biała, 2000, www.zabytek.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• St. Dąbrowski, Ewidencja Parkowa, 1988, www.zabytek.pl
• Michał Piotrowski, Tajmenice Pomorza, 2023