Dwór w Gończycach

Dawne nazwy miejscowości to kolejno: Ganczicze (1430), de Ganczicze (1508,1569), Gąnczycze (1529), Ganczycze (1564, 1565), Gonczycze (1787) i gwarowo Gońcyce. Nazwa wywodzi się od osady Gańcza z sufiksem -ice. Gańczyce zmieniło się na Gończyce w wyniku pochylenia a przed ń, ale również za sprawą upodobania do wyrazu gonić.

Gończyce należały do rodziny Grabowskich (XVIII – połowa XIX wieku). W 1738 roku nieudanej próby lokacji miasta dokonał starosta trzebiatowski Franciszek Kazimierz Grabowski. Po nim właścicielem majątku został miecznik stężycki Fabian (Florian) Grabowski, a od ok. 1783 roku, wdowa po nim Ewa z Szwerdfeldtów. Kolejnym właścicielem był Józef Grabowski. Zmarł on w 1837 roku i został pochowany w Gończycach.

Następnie Gończyce były w posiadaniu rodziny Kiwerskich. Z kolei w drugiej połowie XIX i w XX wieku majątek przeszedł na Roszkowskich, w tym m.in. Idelfonsa Roszkowskieg, sędziego Kazimierza Roszkowskiego i Jerzego Roszkowskiego (który był ostatnim właścicielem Gończyc z tej rodziny). Roszkowscy zostali pochowani na cmentarzu parafialnym w Gończycach, który został założony w 1834 roku.

Około 1850 roku właścicielem dóbr był Tomasz Grabowski. Zasłynął on z wybudowania przy szosie warszawsko-lubelskiej murowane budynki z urzędem pocztowym, mieszkaniami urzędników, oberżą, stajnią dla koni, kuźnią oraz sklepem.

Dawna siedziba ziemiańska położona jest w pozostałościach parku krajobrazowego, pochodzącego z pierwszej połowy XIX wieku, przy ulicy Parkowej, przy drodze wjazdowej na północ.

Murowany dwór wznoszono w dwóch etapach. Część parterowa powstała na początku XIX wieku, z kolei w drugiej połowie XIX wieku do siedziby dobudowano kolejne, piętrowe skrzydło. Budowla ta ma nieco eklektyczny charakter. Balkon ustawiono na dwóch kolumnach nad wejściem, a elewacje skrzydła z arkadkowymi wnękami przypominają fryz typu lombardzkiego. Obecnie dwór jest zamieszkały. W parku, który obecnie jest zaniedbany, zachował się okazy starodrzewu (w tym aleja lipowo-grabowa, która prowadzi do pobliskiego lasu oraz pomnikowy dąb czerwony).

• Sławomir Kordaczuk, Tradycja Mazowsza. Powiat garwoliński. Przewodnik subiektywny, Warszawa2016.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie: Piotr Libicki (udostępniono za zgodą autora).