Pałac w Opolu Lubelskim

Pierwsze wzmianki o pałacu w Opolu Lubelskim pochodzą z początku XIV wieku. W 1368 roku za sprawą właściciela Opola Lubelskiego Sięgniewa ze Słupczy Kazimierz Wielki przeniósł istniejącą wieś Opole Lubelskie z prawa polskiego na niemieckie.

Miasto Opole Lubelskie od swego początku było prywatne. Należało najpierw do rodziny Słupeckich. Stanisław Słupecki, syn Zbigniewa i kolejny właściciel Opola Lubelskiego od ok. 1550 roku ukończył studia uniwersyteckie w Wittenberdze i Lipsku. Stanisław Słupecki jednak nie wniósł zasług dla opolskiego kościoła. Idąc za ruchem reformacyjnym, już jako kasztelan lubelski, przeszedł na kalwinizm.

Druga połowa XVI wieku była pomyślna jeśli chodzi o wzrost zamożności i znaczenia mieszczan opolskich. Młodszy syn Stanisława i Zofii Słupeckich Feliks studiował między innymi w Strasburgu, zwiedzał Padwę. Najprawdopodobniej z inicjatywy fundacji Feliksa wybudowano pałac w Opolu Lubelskim. Niektórzy uważają, że budowniczym pałacu, przebudowanego później przez Lubomirskich, był Tylman z Gameren. Data 1613 znaleziona na belce pochodzącej z pałacu wiązałaby się z renowacją kościoła drewnianego w Opolu Lubelskim w 1615 roku przez Feliksa Słupeckiego.

Pałac mogła wybudować także Barbara z Leszczyńskich, która również wybudowała zbór kalwiński w Opolu Lubelskim. Na pewno pierwotny pałac powstał w pierwszej połowie XVII wieku. Po śmierci Słupeckiego Opole Lubelskie przeszło do rodziny Butlerów i Tarłów. Cztery lata po śmierci Jana Tarły, Zofia z Krasińskich poślubiła owdowiałego wojewodę lubelskiego, późniejszego kasztelana krakowskiego Antoniego Lubomirskiego. Zofia uczestniczyła czynnie w życiu towarzyskim, politycznym, a także zarządzała dobrami opolskimi. Z jej inicjatywy w latach 1766-1772 dokonano przebudowy pałacu na rezydencję barokowo-wczesnoklasycystyczną według projektu architektów Dominika Merliniego oraz Jakuba Fontany, przy współudziale Franciszka Ferdynanda Naxa. W 1781 roku goszczono w pałacu wielkiego księcia Pawła, a 2 marca 1787 roku króla Stanisława Augusta jadącego do Kaniowa na prywatne spotkanie z Katarzyną II.

Antoni Lubomirski zmarł 8 marca 1782 roku, nie pozostawiając potomstwa. Po śmierci Zofii 27 października 1790 roku Opole Lubelskie przeszło w ręce kasztelana kijowskiego Aleksandra Lubomirskiego, dalszego krewnego rodziny. Jak sądzą niektórzy, jeszcze wcześniej, gdyż w 1776 roku Aleksander nabył od Antoniego Lubomirskiego „klucz opolski". Do tych dóbr należał także Niezdów, gdzie w latach 1776-1804 Aleksander Lubomirski wybudował pałac.

W 1787 roku Aleksander Lubomirski ożenił się z Rozalią Chodkiewiczową, która cieszyła się sławą jednej z najpiękniejszych kobiet polskich. Rzadko przebywała w Opolu Lubelskim, ponieważ odbywała liczne podróże, szczególnie do Francji. Zawierała znajomości z wielkimi ówczesnymi osobistościami, między innymi z królem Francji Ludwikiem XVI oraz księciem Józefem Poniatowskim. W 1794 roku została oskarżona we Francji o spisek i 30 czerwca trybunał rewolucyjny skazał ją na śmierć przez zgilotynowanie. Aleksander Lubomirski opiekował się dobrami opolskimi do 1804 roku. Po jego śmierci dziedziczką włości została Aleksandra Rozalia, córka Aleksandra i Rozalii, która w 1805 roku poślubiła Wacława Rzewuskiego. Rozalia zajmowała się majątkiem, gdyż jej mąż podróżował po Turcji i krajach arabskich, prowadził też żywot koczownika na Podolu. W czasie powstania listopadowego stworzył oddział powstańczy. W 1854 roku Rozalia Rzewuska sprzedała miasto Kazimierzowi Wydrychiewiczowi. Pałac w Opolu Lubelskim darowała Iwanowi Paskiewiczowi. Paskiewicz po ogołoceniu pałacu ze zbiorów przekazał go rządowi. Pałac zmieniony został na koszary. To sprawiło, że zostały zatarte cechy stylowe tego pałacu. Nastąpiła wówczas przebudowa, podczas której podwyższono drugie piętro, zdjęto balustradowe attyki i tympanony oraz obniżono dach.

Po śmierci Kazimierza Wydrychiewicza w 1869 roku jego majątek przeszedł na dalszych krewnych: Kacpra Wydrychiewicza i Filipinę z Dębińskich Stojanowską. Opole Lubelskie było miastem prywatnym do 1866 roku.

W 1869 roku Opole Lubelskie utraciło prawa miejskie i przekształcone zostało w osadę. W 1871 roku dobra opolskie przeszły w ręce rodziny Kleniewskich: Franciszka, Władysława i Jana. W 1883 roku wybudowali cukrownię. Z ich inicjatywy powstał młyn amerykański oraz dwa młyny wodne, tartak i cegielnia. Po śmierci Franciszka Kleniewskiego, na mocy testamentu, majątek przeszedł na własność żony Marii z Grzybowskich i licznego 12-osobowego potomstwa.

Pałac remontowany był w latach 1933-39 oraz po zakończeniu II wojny światowej w latach 1954-56 z przeznaczeniem na potrzeby szkolne. W oficynach pałacowych powstał szpital. Obecnie w pałacu nadal znajduje się szkoła - Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Opolu Lubelskim.

• Andrzej Łuczyński, Zbigniew Lipski, Rezydencje magnackie i dwory szlacheckie Lubelszczyzny, Część 1, powiaty: kraśnicki, łukowski, opolski, puławski, rycki, Dęblin 2010

Tekst przekazał do publikacji Andrzej Łuczyński, korekta: Nina Herzberg-Zielezińska

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcie: Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN", udostępniono za zgodą