Wieś istniała już w 1522 roku. W końcu XVII wieku powstał tu folwark. Wiązało się to z przebudową Roskorzy i nadaniem jej charakteru rezydencjalnego. Folwark w Grabanowie miał stanowić zaplecze gospodarcze dla podmiejskiej rezydencji w Roskoszy, która wchodziła wówczas w skład hrabstwa bialskiego Radziwiłłów. W inwentarzu z 1714 roku znajduje się następujący opis majątku w Grabanowie:
Wjeżdżając do dworu są wrota z tarcic na biegunach z furtą poboczną stoczyste nowopobite. Budynek folwarkowy... z drzewa tartego poprawy potrzebujący dranicami w pobiciu. Naprzeciwko budynku sernik w szczeble... pod spodem mlecznik z dylów w słupy... Za tym sernikiem chlewów 5, szósty ab intra z dylów w słupy... pod jednym pokryciem snopkami z brzegu, częścią dranicami. Gumno, do tego wchodząc są wrota nowe z tarcic z furtą poboczną na biegunach, stoczysta... Stodoła z dylów w słupy na 12 sochach... snopkami pokryta. Spichlerz wielki z drzewa w kostkę... snopkami pokryty. Obora z dylów w słupy ab extra et intra, połowa pokryta słomą tartą, połowa druga większa potrzebuje dokończenia z gruntu. Szopa przy oborze z dylów w słupy... snopkami pokryta. Gumno wkoło częścią dylami w słupy, częścią żerdziami w słupy nowo ogrodzone, W tył w pole nowe wrota. Ten dwór wkoło żerdziami w słupy nowo ogrodzony. Ogrodów No 2. Ogród wielki żerdziami na koło ogrodzony w którym cybuli zagonów 6, botwiny z marchwią 58, pietruszki 5, słoneczniki 3, bobu 2, kapusty 40, rzepy młodej 8, brukwi 3, ogórków 6. 2. Ogród w podwórzu żerdziami ogrodzony w którym botwiny z marchwią 16, botwiny wysadkowej 2, marchwi wysadkowej 3. Obora grabanowska (bydła rogatego szt. 21, świń 13, gęsi indyjskich 8, jedna dzika, kaczek indyjskich 17, kaczor i kaczka z Saksonii, kur wołowskich 49, gołębi indyjskich 4)1.
Przed 1781 rokiem majątek w Grabanowie uległ zniszczniu. Świadczy o tym inwentarz, który spisany był jeszcze w tym samym roku:
opisanie zabudowania w folwarku grabanowskim. Stodoła mała, do której drzwi czworo, u jednych tylko zaszczepka z probojami, a inne z zamkami drewnianymi. Spichlerzyk stary z gruntu zrujnowany, u drzwi zaszczepka z probojami. Obora szczupła po części opatrzenia potrzebująca z wrotami jednymi u których także zaszczepka żelazna z probojami. Przy tymże zabudowaniu znajduje się drzewa tartego obrobionego sztuk 502.
W 1781 roku folwark w trzyletnią dzierżawę za 25 tysięcy polskich złotych wziął pan Niewiadomski. Był on komisarzem dóbr bialskich Radziwiłłów. Dzierżawa przerodziła się jednak w wielolednie władanie majątkiem. Pan Niewiadomski, a później jego żona Teresa (odnotowana w 1800 roku jako dożywotnia posesorka) znacznie rozwinęli dobra grabanowskie. Informuje o tym inwentarz z 1800 roku:
Z przyjazdu od Rozkoszy blisko grobli przed folwarkiem krzyż wyniosły na podmurowaniu farfurkowo malowanym na wierzchu z kapą blachą pobitą, z pasją takoż malowaną, jadąc zaś przez groblę po obu stronach wierzbiną wysadzaną: Brama o czterech słupach z gałkami na wierzchu toczonymi wiązana i z dwoma furtkami pobocznymi... Zaraz za bramą po obu stronach sadzawek dwie wykopanych między którymi na grobelce usypanej mostek z poręczami ciesielskiej roboty i ławeczkami, a pomost z dylów ułożony. Po lewej ręce studnia dylami ocembrowana z żurawiem i korytem do pojenia. Opodal trochę, na środku dziedzińca rezydencja na zachód słońca z drzewa kostkowego pobudowana z dwiema na rogach dachu gwiazdkami blaszanymi i dwiema w dachu okienkami wytkniętymi ze szkłem a na nich z sześcią wazonikami w festoniki wyrabianymi czarno malowanymi, oraz kominów dwa murowanych nad dach wyprowadzonych, tudzież ganek o 10 słupach ciesielskiej roboty z balaskami u spodu toczonymi z daszkiem okrągłym gontami pobitym, z wazonikami na wierzchu trzema, przed gankiem 2 gradusy z pomostem drewnianym, a w ganku takaż podłoga i ławeczki z tarcic znajdują się. Z ganku do sieni drzwi podwójne... Drzwi z Sali na ogród fruktowy podwójnie fasowane do wpół szklane... Ogród fruktowy w kwatery i ulice plantowany, drzewami różnego rodzaju i przedniego gatunku rodzajnymi zasadzone, ostrokołem naokoło ogrodzony, z wrotami podwójnymi i furtką sztachetowymi na biegunach ku stodole, w którym ogrodzie Wisien łotowych szt. 9, Jabłek rodzajnych w różnych gatt. szt. 12, Ditto szczepowych młodych szt. 3, Gruszek w różnych gatunkach rodzajnych 27, Śliwek węgierek rodzajnych 33, Ditto młodych 6, Ditto francuska 1, Ditto lanogle 1, Wisien ordynaryjnych 13, Kasztanów 7. Na dziedzińcu po prawej ręce tej rezydencji budynek folwarczny z drzewa kostkowego budowany, dranicami nowo i niedawno pobity... W tyle budynku po lewej ręce kurnik na indyki z lasek postawiony dranicami pokryty... za nim chałupka mała dla winnika... tuż browar razem ze słodownią z drzewa tartego pobudowany dranicami pokryty przy tym browarze studnia dylami tartymi ocembrowana z żurawiem, kubłem i dwoma rynnami do browaru wprowadzonymi. Osobno po lewej ręce wołownia z drzewa tartego postawiona dranicami pobita... Dalej pośrodku sernik o dwóch kondygnacjach, u dołu z drzewa tartego postawiony a z wierzchu z lasek... przeciw sernika obórka na ptactwo i świnie z drzewa tartego w kwadrat zabudowana słomą pokryta. Po prawej ręce rezydencji na dziedzińcu stajnia z wozownią i dwoma na sprzęty stajenne komórkami z drzewa tartego pobudowana dranicami pokryta... W tyle za stajnią postąpiwszy budynek dla tkacza z drzewa tartego nowo pobudowany dranicami pokryty... Od zabudowania folwarcznego blisko po lewej ręce idąc ku oborze sklep z cegły murowany sklepiony z szyjami murowanymi i sklepionymi sionkami... Dalej od tego sklepu idąc przy oborze studnia dylami ciosanymi ocembrowana z żurawiem, kubłem, korytem i rynną do okólnika wpuszczoną. Obora z drzewa tartego w kwadrat zabudowana słomą pokryta... Blisko obory stodoła wielka z drzewa tartego na dziesięciu sochach wiązanych... Szop na słomę i siano dwie oraz wozownia na pojazdy wespół pod jednym dachem. Za szopą spichlerz z drzewa tartego na dwoje na zboże i magazyn pobudowany z szczytami tarcicznymi słomą pokryty, z wystawą... Pośrodku do wystawy przez mostek gradusowy wszedłszy... po prawej ręce drzwi do kaplicy... Między spichlerzem i ogrodem fruktowym u rogu brama z wrotami podwójnymi i furtką...3.
W 1818 roku Grabanów znajdował się w posesji zastawnej Adama Niepokojczyckiego. W inwenatrzu wówczas sporządzonym zapisano:
Budynek mieszkalny drewniany z drzewa brusowego postawiony dawnego już budowania gontami kryty, w którym pokojów 6, sala 1, bokówek 2, garderobka, spiżarnia, sień, korytarzyk, ganek... Budynek ten co do ścian dobry w podwalinach podgniły a pokrycie gontowe stare złe, długość łokci 34 a szerokość 23. Oficyny w tej majętności nie ma. Budynek ekonomiczny wraz z kuchnią drewnianą z drzewa brusowego długość łokci 32, szerokość łokci 15 ½, dranicami pokryty... reperacji potrzebujący... Sklep murowany ze sklepieniem ceglanym... słomą kryty... Lamusik niewielki a teraz chlew dawnego bardzo budowania, na którym syrnik w słupki z balaskami... ta cała budowla dla dawności swojej upadająca zupełnie i zła. Spichlerz ekonomiczny drewniany z wystawą... Stajnia z wozownią z drzewa tartego zbudowana dranicami kryta... Browar gorzałczany dawnego bardzo budowania stary, zły walący się... Młynnica niedawna w słupy z dylów ciosanych zbudowana... Wołownia z dylów rżniętych i ciosanych w słupy zbudowana... Chlewy na trzodę i ptactwo folwarczne w kwadrat z okólnikiem... złe. Gumno składowe z drzewa tartego w słupy postawione dawnego bardzo budowania... Szopa do składania siana i słomy z dylów dawnych nowa... w roku 1817 zbudowana. Obora niegdyś w kwadrat z okólnikiem z drzewa tartego dobrego w słupy zbudowana... 3 skrzydła zawalone i zrujnowane... za ogrodami dwornymi. Budynek dla tkacza z drzewa tartego dobrego zbudowany dranicami kryty, lecz teraz to pokrycie zupełnie opadło... studnie 3, przy browarze, folwarku, oborze. Ogródek fruktowy niewielki, w którym znajduje się grusz rodzajnych 27, jabłoni 7, śliwek węgierek 42, wiśni 7. Sadzawki 2 przeciw rezydencji, a na tych mostek do wyjazdu z grobelką, a stąd na dróżkę do wsi i do miasta Biały, w tych dwóch sadzawkach z sobą połączonych drobne karasie i linki znajdują się. Ogrody ekonomiczne w liczbie 5, a zajmujące morgów 5 ½, z których 1. Za wozownią i przy budynku tkaczowskim morg No 1 zasiany warzywem i w nim blisko pół morga chmiel zasadzony. 2-gi Za folwarkiem ekonomicznym pół morgowy w znacznej mierze chmielem a w reszcie kapustą zasadzony. 3-ci Za browarem i słodownią różnym warzywem zasiany, jarzynami, fasolą i kartoflami zasadzony, zajmujący 1 mrg. 4-ty Za słodownią różnym warzywem zasiany zajmujący mg. 1. 5-ty Od obory ku folwarkowi ciągnący się samymi kartoflami zasadzony, w którym być może morgów 2. Ogrodzenie ogrodu fruktowego i dziedzińca płotem chruścianym, wkoło ogrodów zaś ekonomicznych jest także w części z chrustu z więcej żerdziami w koły4.
Około 1822 roku od Prokuratorii Masy Radziwiłłowskiej folwark w Grabanowie odkupił Popławski. Potem dobra przeszły na własność rodziny Grabowskich. Przebudowali oni znacznie założenie wznosząc w miejsce drewnianych budynki murowane. Nie naruszyli oni jednak schematu kompozycji przestrzennej, która ukształtowała się pod koniec XVIII wieku. Najprawdopodobnie w latach 60. XX wieku wzniesono (na miejsce drewnianego) istniejący do dziś murowany dwór. Obok niego wybudowano rządcówkę. Brakuje przekazów historycznych dotyczących projektanta obiektu. Jednak istnieje duże prawodopodobieństwo, że był to architekt Franciszek Jaszczołda. Był on twórcą dworów w pobliskiej Roskorzy oraz Koroszczynie i Kobylanach Nadbużnych. Przed dworem, na głównej osi kompozycji urządzony został owalny podjazd z gazonem pośrodku. Przylegający do dworu teren dawnego ogrodu fruktowego został przekształcowy w ogród ozdobny. Nowy ogród owocowy został założony na połusniowy-wschód od starego ogrodu. Wykopano tam również małą sadzawkę.
Pod koniec XIX wieku majątek należał do rodziny Szulców. W 1921 roku Marcin Szulc podzielił swój majątek na cztery części pomiędzy swoje dzieci. Grabanów przypadł Wacławowi Piotrowi Szulcowi. Był on właścicielem Grabanowa do czasów II wojny światowej. Wzniósł on na zachód od dworu stajnię i wozownię. W okresie międzywojennym kilkakrotnie poddawano bieżącym remontom dwór. Rosły przed nim dwa wielkie świerki, a na gazonie pośrodku podjazdu, na wysokim dębowym słupie znajdowała się posrebrzana kula otoczona jaśminowcami. Krawędź gazonu była podkreślona żywopłotem. Z kolei drogi ogrodowe i kwietniki starnnie pielęgnowano, a ogrody byłt otoczone drewnianym płotem osadzonym na murowanych słupach. Latem przed ganek wynoszono dwie agawy w donicach. Sad, który zajmował wschodnią część założenia, został otoczony szpalerami grabowymi. Wewnątrz sadu przy ścieżkach posadzono kolejne szpalery grabowe.
We wrześniu 1939 roku do Grabanowa wkroczyła armia radziecka. Zdewastowała ona całkowicie wnętrza dworskie oraz teren parku, w którym stała artyleria. Jeszcze w tym samym roku majątek przejęli Niemcy, którzy oddali go pod przymusowy zarząd niemiecki. Zarządzał nim Ernrst Schoff. W lipcu 1944 roku do Grabowa ponownie wkroczyły wojska radzieckie. Wówczas Wacław Szulc został stąd wywieziony.
Po wojnie grunty zotały rozparcelowane. We dworze zakwaterowano repatriantów. Około 1947 roku we dworze mieściło się Technikum Rachunkowości Rolnej. Później w latach 1954-1948 majątek należał do Państwowego Funduszu Ziemi, który organizował tutaj kursy rolnicze. Kolejno mieścił się tutaj Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Rolniczego. W latach 1971-1976 dwór użytkował PGR. Później przeszedł w użytek na rzecz Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych w Białej Podlaskiej, który zorganizował tu ośrodek szkoleniowy oraz organizowano tu latem kolonie dla dzieci.
W latach 60. XX wieku na południe od dworu został wzniesiony internat z pomieszczeniami biurowymi oraz budynek gospodarczy, rozbierając tym samym zabytkową, drewnianą rządcówkę. Z kolei w latach 70. zbudowano nowy budynek szkoleniowy i kotłownię, a także wybetonowano i wyasfaltowano drogi ogrodowe przy budynkach oraz przy dworze i w parku na osi dworu, Wybudowano również dwa szamba w parku i plac na węgiel przy kotłowni. Podjazd został uporządkowany. Obsadzono go lipami szerokolistnymi, a w części danego sadu urządzono boisko ziemne. W parku od północnego-zachodu, północnego-wschodu i wschodu postawiono siatkę ogrodniczą. W okresie powojennym dwór był kilkukrotnie przystosowywany do potrzeb zmieniających się użytkowników. Spowodowało to zatarcie pierwotnego układu wnętrz. W 1954 roku przeprowadzono remont czworaka. Większość pozostałych budynków dworskich uległa zniszczeniu (oprócz stajni, wozowni, obory, stodoły i piwnicy lodowni przy dworze).
W 1982 roku majątek został przekazany Wojewódzkiemu Ośrodkowi Postępu Rolniczego. Początkowo dwór słyżył jako biuro WOPR. Jednak od 1986 roku była to baza hotelowa dla potrzeb szkoleniowych. Staraniem WOPR-u w latach 1987-88 dokonano kapitalnego remontu dworu, który został uzgodniony z Wojewódzkim Konserwatore Zabytków. Baza szkoleniowa wraz z zapleczem gastronomicznym stała się podstawą do utworzenia tu Centrum Edukacji Ekologiczno-Rolniczej. Jeszcze w 2015 roku dwór wykorzystywany był przez Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego jako hotel z 80 miejscami noclegowymi. Dwór chciała przejąć gmina Biała Podlaska od samorządu województwa lubelskiego. Udało się to w 2017 roku. Obecnie jednak dwór nie pełni żadnej funkcji, nie jest użytkowany. Nie wiadomo, czy gmina nadal ma jakieś plany wobec niego.
Sklep
Ogłoszenia
