Dwór Jaguszewice

Data powstania majątku Jaguszewice nie jest dokładnie znana. W II połowie XIX wieku była własnością rodziny Rutkowskich. W księdze adresowej z 1909 roku jako właściciel majątku wymieniony jest R. Działowski. Z kolei według ksiąg adresowych z lat 1923 i 1929 majątek był w posiadaniu rodziny Mossakowskich.

Dwór został wzniesiony przez nieznanego architekta dla rodziny Rutkowskich ok. połowy XIX wieku. Po zakończeniu II wojny światowej został przejęty przez Skarb Państwa. Od 1956 roku mieścił się w nim PGR. Później był własnością prywatną firmy prawniczej Rolmil. Od lat 90-tych nie był użytkowany. Obecnie w ruinie.

Dwór został zbudowany z cegły, tynkowany. Obramienia okien oraz fryz na elewacji ogrodowej także wykonane w tynku. Piwnice były przesklepione odcinkowo, kondygnacje – proste sufity, dach płaski, kryty papą. Podłogi z desek oraz posadzki cementowe. Schody zewnętrzne kamienno-ceglane, tynkowane, z kolei wewnętrzne w sieni jednobiegowe, drewniane, prowadzące na strych. Do piwnic prowadził natomiast drewniane schody drabiniaste. Nie zachowała się stolarka drzwiowa, a okienna w większości zabytkowa dwojakiego rodzaju. Balkon był wsparty na żeliwnych kolumnach, a balustrada balkonu ażurowa, żeliwna.

Dwór został założony na planie prostokąta, z pozornymi trójosiowymi ryzalitami od frontu oraz od strony elewacji ogrodowej, dwutraktowy z sienią na osi mieszczącą klatkę schodową, obecnie w pomieszczeniach tylnego traktu wprowadzone liczne ścianki działowe zniekształcające układ wnętrz. Od strony pd.- wsch., boczne wejście do budynku poprzedzone schodami nad którymi umieszczony został balkon. Bryła dworu była zwarta, budynek piętrowy, częściowo podpiwniczony, od strony pd.- wsch., nakryty płaskim dachem. Elewacje bardzo uproszczone poprzez usunięcie wystroju. Elewacja frontowa 11-osiowa z trójosiowym ryzalitem na osi gł. budynku. W ryzalicie w obrębie parteru trójarkadowy, wtopiony w ścianę ryzalitu portyk wsparty na masywnych filarach poprzedzony 3 szerokimi stopniami. Na osi gł. drzwi wejściowe zwieńczone łukiem pełnym, flankowane dwoma oknami o analogicznym wykroju. Górna kondygnacja ryzalitu rozczłonkowana rzędem umieszczonych na przemian okien i blend zamkniętych półkoliście. Ryzalit zamknięty trójkątnie. Podział na kondygnacje elewacji frontowej zaakcentowany profilowanym gzymsem działowym. Pozostałe otwory okienne tej elewacji o wykroju prostokątnym. Elewacja ogrodowa znacznie zmieniona poprzez zamurowanie drzwi na osi gł. oraz części okien, pierwotnie 9-osiowa, z trójosiowym ryzalitem zwieńczonym analogicznie jak na elewacji frontowej. Na tej elewacji zachowany fryz w formie biegnącej fali podkreślający podział na kondygnacje. Elewacje boczne całkowicie pozbawione pierwotnego charakteru, jedynie od strony pd.- wsch. balkon z ażurową balustradą wsparty na dwóch żeliwnych kolumnach.

Układ wnętrz, czytelny, jednakże całkowicie pozbawiony elementów wyposażenia.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom III, 1880-1914
• Joanna Tosik, Karta Biała, 2006
• H. Wieczorkiewicz, Karta Biała, 1985

Zdjęcia:

• Michał Piotrowski, 2022
• Andrzej Florkowski, Karta Biała, 1985 (zdjęcia)

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska