Pałac w Dylewie

Dobra rycerskie powstały w połowie XIV w. W 1349 r. wymienia się założycieli Eberharda i Nickela’u von der Diel. W 1637 r. bracia Nickel i Sebastian von Kalekstein podzielili majątek między siebie. W 1657 r. Dylewo zostało spustoszone przez Tatarów.

W 1669 r. właścicielem majątku był Frhr. von Hoverbeck.

Najdłużej należały do klucza dóbr Finck von Finckensteinów z siedzibą w Dąbrównie. Po wojnie napoleońskiej dobra zostały sprzedane na licytacji. Od ok. połowy XIX w. do 1945 r. majątek był własnością rodu von Rose.

Twórcą założenia dworskiego oraz jego rozkwitu był Ludwig Rose. Po nim majątek odziedziczył jego syn Franz, który kontynuował dzieło ojca. W 1905 r. majątek został objęty fideikomisem. Należało do niego ok. 3 tys. ha ziemi oraz 5 folwarków.

Dylewo rozsławiły zamiłowania artystyczne właścicieli oraz piękno założonego przez nich zespołu dworsko-parkowego. Na przełomie XIX i XX w. Ludwig Rose sprowadził do Dylewa jednego z najlepszych projektantów ogrodów Johanna Larassa. Stworzył on dylewski park, będąc u schyłku swego życia. Powstało wybitne dzieło sztuki ogrodowej, które niestety obecnie jest zaniedbane. Był to romantyczny park krajobrazami ze stawami, zróżnicowanym gatunkowo drzewostanem i interesującą architekturą parkową jak mosty, tunel, grota, platforma widokowa czy drewniana altana.

Franz von Rose był mecenasem sztuki i opiekunem artystów. Do Dylewa sprowadził na parę lat włoskiego rzeźbiarza Adolfo Wildta, który stworzył wiele marmurowych i granitowych rzeźb. Wraz z nim przybył malarz i grafik Albert Wellti, którego obrazy zdobiły wnętrza dworu. W 1905 r. Adolfo Wildt wyrzeźbił marmurowy pomnik z portretem Johanna Larassa w dowód uznania. Został podpisany „Mistrzowi Sztuki Ogrodowej”.

Pałac został wzniesiony w latach 50 XIX w. w stylu późnoklasycystycznym. Był to budynek parterowy, z obustronnym, dwukondygnacyjnym ryzalitem na osi. W 1905 r. został rozbudowany o boczne skrzydła według projektu architekta Friedricha Paulsena z Kolonii.

W 1945 r. zniszczeniu uległa środkowa część dworu, pozostały jedynie boczne skrzydła. Pozostały „budynek” stał się własnością państwa. W majątku utworzono PGR. W tym czasie wschodni ryzalit uległ dwóm pożarom. Od 1966 r. ryzality są własnością gminy Grunwald. Do 1976 r. w ryzalicie wschodnim mieściła się Zbiorcza Szkoła Gminna. W tym czasie dobudowano od strony zachodniej nowe skrzydło. W ryzalicie zachodnim powstały mieszkania dla nauczycieli. Od 1976 r. w ryzalicie wschodnim mieściła się szkoła podstawowa.

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
• Katarzyna Soczewica, Karta Biała, 1996, www.zabytek.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Michał Piotrowski, Tajemnice Pomorza, 2023 r.
• www.bildarchiv-ostpreussen.de