Pałac w Prośnie

Pierwotnie była to osada pruska – Prassen. W 1376 r. wieś otrzymała lokację na prawie chełmińskim.

Od 1484 r. do 1945 r. majątek był w posiadaniu rodu Eulenberg. Przodkowie rodu przybyli do Prus z Saksonii ok. 1454 r. jako najemnicy Zakonu Krzyżackiego. Wówczas Wend Eulenberg służył w wojskach zakonu jako kapitan najemników.

Eulenbergowie za zasługi dla zakonu otrzymali nadania ziemskie w Galinach, osiedli także w Klimówce i Sątocznie, skąd przenieśli się do Prosny. Główną siedzibą rodu do 1610 r. było oddalone od Prosny ok. 2 km Sątoczno. Prawdopodobnie liczne pożary tamtego założenia, spowodowały iż Eulenbergowie przenieśli główną siedzibę do Prosny.

Przedstawiciele rodu Eulenberg władali dobrami przez blisko 450 lat. Zajmowali oni ważne urzędy w administracji państwowej, np. Gotfryd II pełnił funkcję ministra skarbu i ministra wojny. Zgodnie z jego testamentem w majątku ustanowiono majorat, a w 1804 r., kiedy właścicielem był Ernest Krzysztof, fideikomis. W 1786 r/ król Fryderyk Wilhelm II nadał im tytuł hrabiowski.

Przedostatnim właścicielem Prosny był hrabia Freidrich (Fritz) zu Eulenberg (1874-1937), który zginął w wypadku samochodowym. Do 1945 r. majątkiem zarządzał jego najstarszy syn – Mortimer. Jego dzieci już latem 1944 r. wysłano do Saksonii, żona Mortimera opuściła Prosnę dopiero w styczniu 1945 r.

Pałac przetrwał przejście frontu, został jednak rozszabrowany i ograbiony z wyposażenia. Po wojnie utworzono tu PGR. W pałacu mieściła się świetlica, klub PGR, stacjonowały młodzieżowe hufce Służby Polsce. Później pałac nie był już remontowany, był wręcz dewastowany i zaczął przeistaczać się w ruinę. Od 1997 r. ruina pałacu jest własnością prywatną.

Pierwszy murowany dwór w Prośnie wzniesiono w latach 1610-1620. Rozbudowa do barokowego pałacu nastąpiła w latach 1667-1668. Projektantem nowego pałacu został Józef Gozdawa Naronowicz Naroński – polski inżynier, kartograf, architekt, który był początkowo związany z dworem Janusza Radziwiłła z Taurogów. Pałac projektu Narońskiego gruntownie przebudowane w 1860 r. nadając budynkowi jednorodnego charakteru stylu neogotyku angielskiego. W 1875 r. przebudowa została ostatecznie zakończona. Wzniesiono wówczas potężną wieżę widokową w narożu pałacu. Powstała budowla nawiązywała swym charakterem do romantycznego zamku, modnego w ówczesnej architekturze niemieckiej.

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
• Barbara Wojtkiewicz-Janiszewska, Karta Biała, 1990, www.zabytek.pl
• www.czaykowska.com

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Michał Piotrowski, Tajemnice Pomorza, 2023 r.
• www.bildarchiv-ostpreussen.de