Dwór w Garbnie

Pierwotna nazwa wsi to Laumygarbis (1339, pózniej Lamegarben - 1419, Lamgarben - do 1945 r.) pochodziła od pruskich słów lauma (laume) - wróżka, czarownica i garbis oznaczajacego górę, wzniesienie.

Pierwsza wzmianka o Garbnie pochodzi z 1339 r. We wczesnym średniowieczu istniała tu osada pruskiego plemienia Bartów. Osiedle Bartów zostało zniszczone przez Krzyżaków, którzy wznieśli tam prawdopodobnie w II poł. XIV w. (niektóre źródła podają konkretną datę: 1328 r.) strażnicę puszczańską (Wildhaus), która ok. 1350 r. została przekształcona w murowany zamek obronny. Został on zburzony w czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466).

Krzyżacy wybudowali tu również kościół. Niemieccy osadnicy wymyślili następującą wersję pochodzenia nazwy wsi: „wśród pól należących do osiedla miał się błąkać baranek (niem. Lamm), który, gdy go złapano, uciekał w tajemniczy sposób. W okresie żniw zjawiał się ponownie. Chrześcijańska ludność widziała w nim symbol Chrystusa i z tego względu wybudowano kościół”. O tym kościele wspomina się w źródłach już w 1422 r.

Dnia 24 czerwca 1339 roku wielki mistrz Dytrych (Dietrich) von Altenburg przydzielił wolnym Prusom, braciom Thedemu i Laustenemu, w polu Laumygarbis sześć włók oraz tamże dwie włóki Prusowi Wnymynsowi. Garbno było więc początkowo siedzibą wolnych pruskich, ale już w drugiej połowie XIV wieku wsią czynszową na prawie chełmińskim, a od połowy XV wieku na prawie magdeburskim.

W XVI w. wieś należała do księcia Albrechta Hohenzollerna. Ten 24 lutego 1521 r. przekazał ją za długi na prawie magdeburskim z obowiązkiem służby rycerskiej Henrykowi (inne źródła podają, że Michałowi) von Egloffstein. Garbno było własnością rodziny von Egloffstein do 1832 r. W ciągu kilkudziesięciu lat powiększyli swój majątek poprzez nabycie m.in. pobliskich wsi Warnikajmy, Kraskowa, czy też Sorkwit i Miłuj (pow. mrągowski).

Nowym właścicielem majątku w 1832 r. został Krystian Bierfreund.

W 1838 r. Bierfreund sprzedał majątek porucznikowi Konradowi von Redecker, który w 1845 r. dokupił karczmę, młyn wodny, wiatrak i zabudowania przy kosciele oraz 9 włók ziemi. W 1856 r. nowym właścicielem został Edward Krause (Kraule).

W 1880 r. majątek otrzymali w prezencie ślubnym małżonkowie Otto i Elisabet Boehm (inne źródła podają, iż majątek został przez Ottona zakupiony). Majątek kupił ojciec pana młodego, właściciel dóbr w Głowbitach (Glaubitten). Młodzi zamieszkali w dworze wybudowanym przez E. Kraule, w którym mieszkała jeszcze wdowa po nim.

Elisabet Boehm (Marie Helene Elisabet Steppuhn Boehm; 1859-1943), niemiecka pisarka, feministka, 22 lutego 1898 r. w Rastenburgu (ob. Kętrzyn) założyła pierwsze na terenie Niemiec Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich, którego podstawowym celem było kształcenie i wymiana doświadczeń. Zajmowało się ono także dystrybucją produktów spożywczych wytwarzanych na wsi, sygnowanych znakiem pszczoły. W setną rocznicę powstania tej organizacji, dnia 26.07.1998r., na ścianie frontowej dworu została odsłonięta tablica upamiętniająca to wydarzenie z napisem w dwóch językach (polskim i niemieckim): "Tutaj żyła i pracowała w latach 1880 - 1911 założycielka Związku Kobiet Wiejskich Elisabet Boehm z domu Steppuhn; 100 lat temu dojrzewała tu idea, która łączy dziś kobiety wiejskie na całym świecie".

Elisabet jako pierwsza kobieta na terenie Niemiec, została wyróżniona złotym łańcuchem Uniwersytetu w Królewcu i otrzymała tytuł honorowego obywatela tego miasta. W ostatnich latach jej podobizna została umieszczona na jednym ze znaczków poczty niemieckiej z serii znaczków z kobietami zasłużonymi dla historii Niemiec.

W 1900 roku małżonkowie wznieśli budynki gospodarcze, ale już w 1911 roku opuścili Garbno z powodu choroby Otto Boehma.

Od 1911 r. do 1945 r. właścicielem majątku był Erich Schultz-Fedemrecht, znany jako hodowca koni przeznaczonych dla wojska.

Od 1945 r. majątek był własnością PGR.

Dwór

Został wybudowany w pierwszej połowie XIX w. przez rodzinę von Egloffstein. Nie zachowały się informacje o wcześniejszej zabudowie majątku.

Po 1945 r. dwór przebudowano likwidując drewniana werandę, dobudowując werandę murowaną a w połaci dachowej wykonano okna mansardowe. W obiekcie mieściły się biura i pomieszczenia socjalne PGR-u.

• Małgorzata Jaśkiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
• Tadeusz Korowaj, Karta ewidencyjna, 2004.
• www.garbno.com.pl (udostępniono za zgodą właściciela dworu)
• Mariusz Kwiatkowski, Garbno. Tutaj wymyślono koła gospodyń wiejskich. Światowa idea z Garbna [w:] Gazeta w Kętrzynie, 2006.
• www.encyklopedia.warmia.mazury.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia: 

• www.bildarchiv-ostpreussen.de
• www.garbno.com.pl (udostępniono za zgodą właściciela dworu)