Pałac w Barzynie

Pałac położony jest, a w zasadzie obecnie jego ruiny 10 km na południowy-zachód od Pasłęka, przy drodze Rychliki- Śliwice. Około 2km od Barzyny znajduje się Kanał Ostródzko- Elbląski. Przeważają tutaj tereny leśne. Pałac oddzielony jest od drogi parkiem w którym rośnie piękny starodrzew, głównie porośnięty bukami i dębami. Założenie parkowe było zdecydowanie większe, rozpościerało się jeszcze na północny-zachód i południe. Od południowego-zachodu funkcjonowały tu ogrody użytkowe. Na końcu parku mieściła się duża bażanciarnia. Pałac wybudowano równolegle do drogi, frontem skierowany na na północny-zachód. Przy wspomnianej wcześniej drodze mieści się dawny budynek oficyny pałacowej.

W 1310 roku i 1374 roku dobra rycerskie w Barzynie zostały nadane, lecz często zmieniały właścicieli. Od 1560 roku aż do 1829 roku były w posiadaniu rodu von Bodeck. To właśnie im przypisuje się wszystkie zmiany w pałacu. Ostatni von Bodeck, Albrecht Heinrich nie miał syna, a więc jedna z jego córek odziedziczyła majątek. Ulrika wyszła za mąż za generała majora hrabiego Karola von Hulsen z Jarnołtowa, którzy również nie mieli męskiego potomka. Ich córka Maria wyszła za mąż za barona Bernarda von Saden. Około 1860 roku majątek wykupił Otto Frankestein. Jak podają dane z 1889 roku obszar majątku obejmował wówczas 572 ha i przynależały do niego trzy folwarki. W 1890 roku właścicielem został Carl von der Groeben poprzez małżeństwo z Marią von Carstanjen, córką kupca z Nadrenii. Dzięki temu małżeństwu w majątku znalazło się wiele ich dzieł sztuki, a później słynne dzieło Rembrandta, autoportret tzw. Śmiejący się. W 1912 roku majątek pod zarządy przejął jego syn Goerd von der Groeben, któremu wychodziło to znakomicie. Przyczynił się do jego powiększenia do 870 ha, rozpoczął i zasłynął z hodowli owiec merynos,koni gorąco i zimno-krwistych, trzody chlewnej a także ogrodnictwa. Zginął jako porucznik Volsturmu w czasie ofensywy Armii Czerwonej 24 stycznia 1945 roku w pobliżu Słobit, w miejscowości Góry. Nigdy się nie ożenił.

Pałac w Barzynie miał wielu właścicieli. Każdy z nich wieszał w nim swoje herby, meble, pamiątki, przy czym nie usuwali poprzednich. Neogotycka budowla była jednokondygnacyjna z wysokim poddaszem i ryzalitem na osi. Pierwsze skrzypce dla nadjeżdżających grała przeszklona ściana oranżerii. Po 1786 roku von Bodeckowie powiększyli rezydencję o dwa boczne jednopiętrowe prostokątne skrzydła, oba pokryte mansardowym zadaszeniem. Przebudowano też starą część siedziby, po lewej stronie. Wysoka z dużymi oknami i stiukową dekoracją na suficie pełniła rolę reprezentacyjnej jadalni. W drugiej połowie XIX wieku, za czasów zarządów Frankesteinów, doszło do przebudowy w stylu neogotyku angielskiego skrzydła południowo-zachodniego i ryzalitu frontowego. Skrzydło podwyższono do dwóch kondygnacji i zyskało nową stolarkę, pokryto go dachem z łupkiem bitumicznym czterospadowym. Ryzalit udekorowano w stylu neogotyckim ze sterczynami na narożach i szczycie. Korpus i boczne skrzydło zyskało arkadowy gzyms. Od północnego wschodu pałac pokryto czerwoną cegłą, co sprawiło, że nadano tej części charakter gospodarczy. Na przełomie XIX i XX wieku pałac otrzymał oranżerię z trójarkadowym wejściem. Tuż za oranżerią znalazł się salon kominkowy, a po prawej stronie duży salon ze stropem stiukowym. W latach 1930-1935 zmieniono wystrój wnętrz na barokowy.

Po 1945 roku na terenie majątku utworzono zakład rolny, a zamieszkiwały go rodziny pracowników i wykorzystano go częściowo na biura pracowników. W końcu lat osiemdziesiątych został opuszczony z powodu braku funduszy na wymagany już remont pałacu, który mocno podupadł. Brak ewentualnego nabywcy spowodował, ze pałac jest ruiną. W pałacu w Kwitajnach można podziwiać przeniesione z Barzyna dwie renesansowe płyty kominkowe, dwa piece, w tym jednego z 1933 roku oraz ceramiczne flizy malowane kobaltem z dawnej pałacowej łazienki. Obecnie pałac wystawiony jest na sprzedaż wraz z parkiem.

W latach 1868-1910 majątek w Barzynie nalezał do braci Frankestein i zarządzali nim do 1910 roku. W tym czasie, bo w 1818 roku wydano powieść "Frankenstein" Mary Shelley, uznawana za zapowiedź gatunku science-fiction. Gdy pierwsza ekranizacji słynnego horroru ujrzała światło dzienne, bracia nadal mieszkali w pałacu...Kto wie więc jakie hisotrie skrywają jego ruiny?

• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.

Tekst: Patrycja Grygoruk, zdjęcia: Michał Piotrowski, 2021 r. (udostępniono za zgodą autora).