Późnobarokowy dwór w Siedliszczu został wzniesiony w drugiej połowie XVIII wieku przez pułkownika husarii Wojciecha Longina Józefa Węgleńskiego - starostę długoleńskiego i kasztelana chełmskiego, który to dobra siedliskie nabył w dniu 16 stycznia 1758 roku od Wacława Rzewuskiego - hetmana polnego koronnego.
Budynek dworu zwrócony jest frontem na północ, drewniany (modrzewiowy), otynkowany, konstrukcji zrębowej, na podmurowaniu. Parterowy, z piętrową częścią środkową na żucie prostokąta. Wnętrze dwutraktowe o układzie symetrycznym i salonem na osi. Z sieni prowadzą jednobiegowe schody na piętro. W pokojach bocznych późno klasycystyczne kominki; stiukowy i żeliwny. W pierwotnej postaci dwór składał się z 16 izb i tak przetrwał do połowy XIX wieku, kiedy to w wyniku przebudowy ukształtowała się nowa forma bryły dworu, a także dyspozycja
wnętrza.
W zbiorach prywatnych dr Jadwigi Zanowej bliskiej krewnej Węgleńskich zachował się opis pomieszczeń siedliskiego dworu z okło 1800 roku. Jest to rękopis spisu wyposażenia wszystkich 16 izb. (niestety w wielu fragmentach nieczytelny), a oto jego treść:
„1)..........stół składany, szafa z miotą do zamiatania jedna, druga do pajęczyn z laską długą …...przystawka jedna, drewniany stołek.
2).........W sali zamek francuski mosiężny …..... okrągły stół drugi czworograniasty, przystawka jedna, krzeseł ….... obitych dwanaście. Parawan metalowy z piciu tafli. Kanapa płótnem malowanym zielonym przykryta. Kręgielnia skórą przykryta …
3).......... W zielonym pokoju krzeseł krypą zieloną obitych dwanaście. Kanapa także krypą obita jedna. Stolik fornirowany suknem zielonym obity. Stolików dwa fornirowanych, Stolik okrągły na jedną nogę. Zwierciadło jedno, firanek nad oknami białych ciężkich dwie. Relikwiarzy trzy. Obrazów trzy, jeden Matki Boskiej Cheł...., drugi za szkłem, trzeci Pana Jezusa. Postumencików gipsowych cztery, łóżko z kotarą Kitajką zieloną okryte. Podnóżek jeden, podłoga suknem zielonym wybita, drelich ode drzwi do drzwi do przechodzenia. Ten cały pokój Adamaszkiem Zielonym wybity, i firanki takież nad obojgo drzwiami.
4).......... Za Zielonym Pokojem Pokoik Stolików Gładkich.… Firanki Zielone Sukienne nad drzwiami, Portretów dwa, jeden JW Starosty, drugi JW Podkomorzego. Pokoik płótnem Zielono malowanym wybity.
5).......... W Pierwszym Pokoju-Szafa Kontowa Zielono malowana z czterema …... stawka jedna. Szlafbank jeden. Krzeseł czerwoną skórą obitych ….. Kanapa takoż Skórą obita jedna. Portretów Dziewięć, to jest: JW ….. Kasztelana Krakowskiego jeden, drugi JW Rzewuski Hetmana, 3ci Książe Czartoryski Wojewoda Ruski, JW Rzewuski Chorąży Lit. z żoną, JW Chodkiewiczowa Starościna Żmudzka, JW Kasztelan Chełmski Węgleński z żoną. Firanek …...nad oknami. Krosienka jedna. Cały ten Pokój płótnem w kwiaty malowanym wybity.
6).......... W Drugim Pokoju - Obrazów Cztery, Stolik Suknem Zielonym obity. Kałamarz marmurowy, Stolik niebiesko malowany składany, Krzeseł dwa czerwoną skórą obitych, Kanapa malowana czerwono, pastyrem Kafowym obita, płótnem białym przykryta jedna, Kanapa druga płótnem Zielonym przykryta. Wilków żelaznych para, Szczypce do ognia żelazne jedne, Blacha ….. pręty żelazne w oknie …...
7).......... W Sionkach Wieszadło …......
8).......... W Narożniku Jmości Pokój ten ….............. na jednym łóżku …..... płótnem podszyta y stolec Stołek prosty jeden..… Gotowalnia. Łóżek dwa, Portrecik gipsowy. Cały ten narożnik ceratą w kwiaty niebieską wybity.
9).......... W Białym Pokoju Krzeseł Gdańskich dwanaście, Stół okrągły pośrodku stolik dębowy ze Szufladą jeden Zegar bijący z Szafą. Firanek dwie z białego płótna, Zatuła przy kominie. Mapy trzy na ścianie, to jest Korybutowy Woli, Bezka y Polski. Pokuy ten Wybity Gingasem na białym dnie w kwiaty.
10)..........W Pokoju Jegomościnym Krzeseł dwanaście Gdańskich, Krzesło Składane z poduszką czerwone skórzane jedno. Parawan Hińskiej Ceraty w tafli sześć. Łóżko …... kawą, na którym jest materac Barchanowy y Siennik …..... Dębowy ceratą przykryty. Stolik z niebieską materią …... Podnóżek drewniany jeden, Firanek nad oknami dwie ...... Szklana jedna, Obrazów w tymże Pokoju Dziewięć. Calendarium …... Portret psa nazwiskiem
Sassyera. Ten cały pokoy płótnem na białym dnie w kwiaty malowanym wybity.
11)..........W Pokoiu Jegomościnym - Stół Mozaykową robotą Suknem Zielonym z frędzlami nakryty, Krzesło Skórą czerwoną obite z poręczami, podnóżek drewniany, Stolik fornirowany z Szufladami dwoma, Relikwiarz Pana Jezusa za szkłem. Postumencik do Zwierciadła z trzema Szufladami. Szkatułek Skórą czasem i okuciem żelaznym okutych dwie, Tapczan jeden na którym stare obicie. Biblioteka Szklana Jegomościna z Buskiem. Postumencik od Zegara pozłacany, Snycerską robotą robiony. Obrazek Lakierowany Św. Onufrego, Obrazków
Kitayskich dwa Obrazów na płótnie dwa, Portrecików za Szkłem maleńkich noremberskich w ołów oprawnych cztery. Lampa Kompozycya wraz z Zasłoną, Szaragi na suknie, Kiy oplitany, Kruczek żelazny na Pistolety. Serweta do przykrycia, młynek do okna blaszany. Pokoy ten Płótnem …...
12)..........Stancya Reformacka …..... Klemensa 14 Papierza …...
13)..........Druga Stancya Reformacka …...
14)..........Narożnik 3-ci Stolik …... y Lipowy Stolik z poręczą niebieską, łóżek z siennikami dwie ten cały narożnik ….. wazonie i ptaki.
15)..........Pokoy adamaszkowy Karmazynowych Krzeseł Adamaszkowych dwanaście, Kanapa ta y krzesła trzy przykryte są wskroś płótnem, reszta zaś Krzeseł tylko siedzenia mają poprzykrywane płótnem białym. Kanapa malowana czerwono, atłasem w pasy wybita, płótnem wskroś czerwonym przykryta jedna. Stolików dwa fornirowanych do gry z szufladami. Biurek dwa jednakowych, fornirowanych w orzech i mosiądzem okutych. Firanek do Okien trzy. Stolik do kawy o jednej nodze blaszany y Lakierowany Seledynowy, jeden Stolik Dębowy
niema …..., Postumencik Gipsowy na Zegarek. Osubka gipsowa…... Skórzany Portret Króla Jegomościa Stanisława Augusta ….… Józefa 2-go, Portret Katarzyny 2-giej Carowy, Stolik fornirowany na jedney nodze, Stolik malowany Czerwony Składany po rogach z warzubnicą - Ten Pokoy Adamaszkiem wybity Karmazynowym
z Firankami dwiema takiemiż nad drzwiami.
16)..........Narożnik 4-ty Biurko Lakierowane, Stolików Składanych malowanych dwa, łóżka płótnem obszyte, Koszyków dwa …... na Szafirowo z miednicą, Apteczka y Łokieć Królewski – Poloy ten Ceratą wybity tak, jak w narożniku 3-cim.”
I tak to był umeblowany dwór w Siedliszczu.
Analizując stan zachowania układu przestrzennego zespołu dworskiego w oparciu o plan dóbr Siedliszcze z 1900 roku wynika, że całość zespołu dworskiego ogranicza się głównie do wzgórza dworskiego otoczonego od południa
oraz zachodu stawem oraz kilkunastu zabudowań i ogrodu przy stawie poza jego terenem. Centralne miejsce zajmował dwór położony dokładnie w centrum wzgórza. Przed dworem w obrębie podwórza stały symetrycznie usytuowane oficyny oraz budynki gospodarcze. W centralnej części wyraźnie wydzielony był od pozostałych zabudowań gospodarczych niewielki dziedziniec honorowy z gazonem. Był on ograniczony dwoma oficynami usytuowanymi prostopadle do dworu po obydwu jego stronach. Na planie z 1900 r. wyraźny jest bastionowy zarys granic wzgórza związany z dawną funkcją obronną fortalicjum hetmańską siedzibę Rzewuskich, a która znajdowała się w tym miejscu. Niestety nie zachowały się do dzisiaj żadne plany czy opisy dotyczące ukształtowania ogrodu i parku dworskiego. Z opowieści i przekazów wynika, że drzewa w parku były bardzo stare, na co wskazywały by wspominane stare wypróchniałe lipy rosnące jeszcze w latach 20-tych w miejscu obecnego boiska szkolnego.
Obecnie w otoczeniu dworu rośnie niewiele drzew, które zostały nasadzone już na początku XX wieku, a są to: dąb szypułkowy o obwodzie pnia ok. 300 cm., klony jesionolistne, klony pospolite, brzozy brodawkowate, katalpy bignoniowe, rabinia akacjowa, jesion amerykański, topola osika, kasztanowce białe i lipa drobnolistna. Natomiast z młodszych drzew: świerk pospolity, świerk kłujący, jarząb pospolity oraz złocista odmiana wierzby białej.
W budynku obok dworu (obecnie zamieszkałym przez rodzin e Dziechciarzy) mieściła się kuchnia, a nieopodal dom mieszkalny dla stróża. Po tej samej stronie bliżej drogi była wołownia. Natomiast w miejscu gdzie obecnie jest sala gimnastyczna znajdowały się stajnie i wozownia ,a naprzeciwko (po drugiej stronie drogi) stała oranżeria, wokół której roztaczał się obszerny ogród kwiatowy. Bliżej dworu stał spichlerz i oficyny z których jedna się zachowała do dzisiaj. Za dworem znajdował się ogród owocowo - spacerowy, który od południa ograniczały
stawy hodowlane. Przy drodze za wołownią były budynki służby dworskiej. Obory, stodoły i gorzelnia usytuowane były przy drodze do Janowicy obsadzonej kasztanami i wydzielonej z obu stron wysokim murem z opoki, którego pozostałości przetrwały do dziś z lewej strony drogi. Pozostałe budynki dworskie stały przy drodze do Bezku.
W 1920 roku dwór rozbudowano dostawiając od strony płn.- zachodniej, parterową przybudówkę, która zniekształciła jego pierwotną proporcję. Kolejna przebudowa nastąpiła w 1950 r. kiedy to do dworu z drugiej strony dostawiono dwukondygnacyjne skrzydło, które całkowicie zachwiało równowagę przestrzenną i kompozycyjną całości obiektu. W sąsiedztwie dworu zostały wybudowane kolejne budynki na potrzeby szkół.
Po śmierci Wojciecha Dominika Węgleńskiego (ostatniego męskiego potomka z rodu) majątek odziedziczyły jego córki: Zofia, Anna, Maria, Seweryna i Emilia. Kolejnymi właścicielami byli: JanTrzecieski (do 1879), Wiktor Bogusławski (1878-1908), Aleksander Stokowski (1908-1911), Bogusław Rakowski (1911-1913), Iwan Piątkowski, Władysław Wolski i Henryk Załuski (1913-1917), Stefan Jan Nepomucen Wielowiejski (1917-1919) oraz Ewa i Maria Wielowiejskie do roku 1922 kiedy, to rozpoczęto całkowitą parcelację majątku. Budynek samego dworu został zaadoptowany na szkołę, natomiast grunta rozparcelowano pomiędzy osadników z Galicji oraz innych mieszkańców osady.
Do czasów obecnych zachowała się słupowo – parawanowa brama wjazdowa będąca niegdyś częścią ogrodzenia dworskiego. Składa się ona z czterech słupów murowanych z przejazdem bramnym dwuskrzydłowym oraz dwóch furtek dla pieszych po obydwu jej stronach. Centralną część a przed dworem zajmuje obszerny owalny gazon z pomnikowym szypułkowym dębem w jego środkowej części.
Siedliski dwór zawsze był kolebką patriotyzmu polskiego, zwłaszcza za sprawą zacnego rodu Węgleńskich. Oni to
piastowali wysokie urzędy, zawsze pierwsi stawali do walki w obronie Ojczyzny. Pierwszy z nich związany z Siedliszczem pułkownik husarii Wojciech Józef Longin - starosta długoleński oraz kasztelan i starosta chełmski, drugi Antoni Leopold, który po ojcu objął starostwo chełmskie (jego brat Onufry – podstoli chełmski był wójtem Chełma ) Antoni Leopold pozytywnie zapisuje się w historię powstania kościuszkowskiego. Jego nazwisko widnieje pod Aktem Powstania Narodu, kiedy to szlachta chełmska jako pierwsza w kraju poparła apel Naczelnika
Tadeusza Kościuszki w 1794 roku i przystąpiła do insurekcji. Węgleński wraz z Michałem Ogińskim, jako członkowie władz powstańczych ziemi chełmskiej jeździli po wsiach i miasteczkach odczytując ogłoszony w dniu 7 maja 1794 r. w Połańcach. W okresie pomiędzy 4 listopada, a 6 grudnia 1794 przez kilka dni gości w siedliskim dworze Hugo Kołłątaj, który ucieka przed wojskami Suworowa z Warszawy zabierając ze sobą dokumentację powstania kościuszkowskiego oraz kolekcję drogocennych medali Stanisława Potockiego. Kolejnym z Węgleńskich, o którym należy pamiętać był Wojciech Dominik syn Antoniego - poseł na sejm, bardzo zaangażowany w sprawy Powstania listopadowego. W tym czasie częstymi gośćmi w Siedliszczu są rewolucyjni demokraci: Henryk Kamieński oraz Edward Dębowski, gości też wielokrotnie poeta Wincenty Pol. W okresie Powstania styczniowego płacił młodym chłopom, aby wstępowali do oddziałów powstańczych. Finansował zakupy
broni na potrzeby powstania, w którym sam wziął czynny udział ponosząc największą ofiarę - zginął 4 marca 1863 r. I wreszcie ona najmłodsza z osieroconych córek Emilia, która w dworze założyła powstańczy szpital. Przy pomocy lekarza dr Wysockiego i siostry zakonnej Ewy, pielęgnowała z całym poświęceniem swych młodych lat, swego zdrowia i mienia tych nieszczęśników, którzy jak jej ojciec wyruszyli do powstania. Wielu z nich zmarło na skutek odniesionych w walce ran i zostali na zawsze tu w Siedliszczu. Ich szczątki spoczywają nieopodal dworu, w mogile powstańczej na miejscu dawnego cmentarza grzebalnego.
7 lutego 2009 w budynku dworu, oraz na terenie przyległym wykonano szereg badań tzw. nieinwazyjnych za pomocą sprzętu elektronicznego. Badania wykonał specjalista aparatury poszukiwawczej Robert Kmieć pod nadzorem archeologa Stanisława Gołuba. Badaniom towarzyszyła ekipa z TV Lublin z programu – „Było nie minęło...” pod redakcją Adama Sikorskiego. Badania miały na celu potwierdzenie istnienia piwnic
(lochów), które rzekomo miały znajdować się pod dziedzińcem dworu oraz odnalezienie przypuszczalnego miejsca ukrycia powstańczego depozytu Hugona Kołłątaja. Badania detektorami oraz kamerą termowizyjną budynku nie przyniosły żadnych skutków, natomiast badanie terenu georadarem wskazało naruszoną strukturę ziemi w rejonie pomiędzy dworem a budynkiem dworskim od wschodniej strony. Aby ten fakt dokładnie zbadać w okresie od 25 do 29 maja 2009 roku przeprowadzono badania archeologiczne. Założono łącznie 7 wykopów o powierzchni 14,3m2 przy głębokości do 3m. Przeprowadzone badania potwierdziły istnienie osadnictwa na tym terenie już od okresu wpływów rzymskich, na co wskazuje odkrycie ceramiki naczyniowej w warstwie humusu pierwotnego. Z fazą nowożytną datowaną na XVI - XVII w wiąże się wystąpienia warstwy użytkowej oraz negatywów konstrukcji drewnianych. Ponadto odsłonięto i zbadano konstrukcję i posadowienie murów fundamentowych budynku dworu. Stwierdzono, iż mury wzniesiono w części górnej z cegły, poniżej zaś z opoki. Mur północny i południowy posadowiono na zbliżonej głębokości około 1 m. poniżej powierzchni terenu. Mur zachodni miał stopę fundamentow a na głębokości 2 m. Wskazuje to na przypuszczalne zlokalizowanie piwnic w części zachodniej lub zróżnicowanie to wynika z innych przyczyn (rozbudowy). Odkryto również mur dobudowany do ściany zachodniej. Najpewniej poprzedzał on jego rozbudowę z lat dwudziestych XX wieku. Kwestie te wymagają dodatkowych szeroko płaszczyznowych badań archeologicznych oraz sprzętem elektronicznym na parterze budynku. Po dokonaniu wykopów w miejscu, gdzie georadar wskazał naruszenie struktury ziemi stwierdzono, że faktycznie
istniały tu piwnice, które jednak zostały doszczętnie zasypane po uprzednim wydobyciu materiału ceglanego użytego do ich budowy. Dokonano tego na początku XX wieku, co wyklucza fakt istnienia tych piwnic jeszcze w latach pięćdziesiątych jak twierdzili niektórzy z mieszkańców osady.
Sklep
Ogłoszenia
