Wieś Świerże dawniej nosiła nazwę Staryni. W 1443 roku podkomorzy lwowski i starosta chełmski na mocy przywileju króla Władysława Warneńczyka lokował tu miasto. Korzystne położenie nad spławnym wówczas Bugiem i przy trakcie handlowym z Włodawy do Hrubieszowa gwarantowały jego rozwój. Wieś znana była od XIII wieku i stanowiła do 1387 roku własność książąt ruskich, a następnie była własnością królewską. W 1436 roku od króla otrzymał je litewski bojar Piotr Wołoczko Rokuty (Rokutowicz) z Kłodna.
Po unii horodelskiej, dla umocnienia wzajemnych stosunków, do polskich rodów heraldycznych przyjęto czterdzieści siedem litewskich rodów bojarskich, które przeszły na katolicyzm. Jednym z bojarów, którego objął proces tej swoistej adopcji był Piotr Wołoczko Rokutowicz (Rokuty). Do herbu przyjął go Henryk z Rogowa herbu Działosza -szlachcic z Wielkopolski. Wraz z Henrykiem z Rogowa uczestniczył u boku króla Władysława Jagiełły w bitwie pod Grunwaldem, a później brał udział w wyprawach wojennych Władysława Warneńczyka. Jako nagrodę otrzymał Świerż i Dorohusk oraz kilka wiosek w innych okolicach. Przydomek „z Kłodna" pochodził prawdopodobnie od jednej z otrzymanych wsi królewskich w pobliżu Lwowa. W rękach Wołoczków (Wołczków) Świerże pozostały do początku XVII w. Wówczas syn Anny z Wołoczków - Jan Chmiel - zapisał Świerże księżnej Barbarze Koziczynie. Kolejnymi właścicielami miasta były rodziny Olędzkich i Rulikowskich. W rękach tych ostatnich Świerże pozostały do II połowy XIX wieku. Od wdowy po Henryku Rulikowskim, Jadwigi z Orsettich, majątek odkupił Teodor Orsetti. Od nich trafił on w ręce rodu Tarnowskich (m. in. do hr Adana Tarnowskiego) i Spółki Akcyjnej dla Przemysłu Leśnego. W 1938 roku hrabia Adam Tarnowski nabył jeszcze dobra Świerże-Dwór. Jako właścicielką dworu w Świerżach wymienia się także Marię Tarnowską. W 1944 roku całość dóbr przeszła na własność Skarbu Państwa.
W Świerżach mieściła się nieduża budowla obronna. Na północ od grodziska, zza zabudowań folwarcznych wyłania się obiekt o charakterze dworskim. Pierwsze wzmianki o nim przypadają na 1694 rok, gdy właścicielami Świerży byli Państwo Olędzcy. Kolejno dworem zarządzała cała rodzina: chełmski kasztelan Andrzej Olędzki, jego synowie Ignacy, Feliks i Kajetan oraz wdowa po ostatnim synu, Konstancja Wereszczyńska, która ponownie wyszła za mąż za Tadeusza Przyłuskiego, starostę hadziackiego. Z 1782 roku pochodzą informację o istnieniu dworu w Świerżach. Mieściły się tam także dwie oficyny i zabudowania folwarczne. Właścicielem dóbr był wówczas Feliks Olędzki.
W 1786 roku Ignacy Rulikowski herbu Korab zakupił majątek w Świerżach., o czym można przeczytać w wydanych przez jego syna wspomnieniach pt.: Urywek wspomnień Józefa Rulikowskiego. Po jego śmierci w 1801 roku majątkiem zarządzał urodzony w Świerżach jego syn Ludwik Rulikowski, poseł na sejm Królestw Polskiego i sędzia pokoju okręgu chełmskiego.
W 1831 roku przeprowadza się do Krakowa, gdzie czynnie wspiera Uniwersytet Jagieloński i przekazuje mu instrumenty i przyrządy astronomiczne. Nowym właścicielem w 1872 roku zostaje jego syn Henryk Józef Marian Rulikowski, również sędzia ale i Radca Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.
235 tysięcy rubli, za tyle w 1876 roku majątek zakupił Teodor Adam Orsetti herbu Złotokłos, brat żony Henryka Rulikowskiego – Jadwigi. Nowemu właścicielowi przypisuję się rozbudowę pałacu, nadając mu romantycznego kształtu. Obiekt swym frontem ukierunkowany na zachód miał 59 pomieszczeń i był murowany. Zaplanowany na rzucie prostokątnym. Część główna zlokalizowana na parterze. Na piętrze północne skrzydło z wieżyczką i zbiornikiem wodnym. Południowe skrzydło wieńczyła antresola z oranżerią. W centralnej części obiektu nadbudówki, ryzality oraz mające trzy części okna oraz druga wieżyczka na planie koła. Sala Balowa mieściła się na osi budynku. Do północnego skrzydła należały: pokój stołowy, parterowe salony, pokoje i i sypialnie na piętrze. W części głównej budynku liczne zabudowania: dom ogrodnika, stolarnia, wozownia, budynki gospodarcze oraz zachowany w ruinie domek odźwiernego. W 1904 roku przekształcono również otaczający majątek park (zajmował 15 hektarów).
Kolejną przebudowę obiektu i rezydencji letniej wraz z nowym właścicielem hrabią Adamem Amor Tarnowskim przypisuje się na 1918 rok. Hrabia był dyplomatą Austro Węgier i działaczem politycznym, który na stałe mieszkał w Warszawie. Uzupełnił zabudowania o liczne altany i pawilony ogrodowe i poszerzył park do 25 hektarów. Ogólnie zabudowania liczyły 10 budynków mieszkalnych i 12 budynków gospodarczych.
Założony na przełomie XVIII i XIX w., park w stylu angielskim został do naszych czasów mocno zmieniony. Jest jednak jednym z największych i najcenniejszych parków podworskich Lubelszczyzny. Na terenie parku znajdują się ślady po wczesnośredniowiecznym grodzisku, staw na strumieniu oraz pomnikowe drzewa.
W pałacu funkcjonowała placówka Grenzschutzu, a w pawilonach pensjonat mieli niemieccy żołnierze. W 1944 roku spalono majątek, a później w okresie powojennym został rozebrany. Również parku nie oszczędzono, który został zdewastowany. Zachowało się około 2000 drzew, 18 gatunków z licznymi obiektami pomnikowymi (70 drzew). Rodzimym gatunkom dębów, grabów, lip i jesionów towarzyszą drzewa egzotyczne takie jak tulipanowiec amerykański i iglicznia trójcieniowa. Zachowały się aleje: grabowa i kasztanowo-lipowa oraz altany: kasztanowa i lipowa.
Od kościoła wybudowanego w latach 1905-1909 przez Orsettich, w kierunku dawnego pałacu, prowadzi stara grabowa aleja, będąca pozostałością po parku dworskim. Świerże znane były ze wspaniałych rezydencji ich właścicieli. Niestety pałac nie zachował się do naszych czasów. Został on doszczętnie splądrowany przez sowieckich żołnierzy oraz miejscowych rzezimieszków. Z tego powodu został po wojnie rozebrany. Z dawnego zespołu dworskiego przetrwał jedynie spichlerz z XIX w.
Sklep
Ogłoszenia
