Pałac w Lubostroniu

Niezwykle efektowny, klasycystyczny pałac w Lubostroniu wybudowany został we- dług zupełnie innego projektu niż pozostałe wielkopolskie dzieła tego czasu, a nawet tego samego autorstwa. Decyzję o jego budowie Fryderyk Skórzewski podjął w 1787 roku, po objęciu swych dóbr. Sama budowa miała jednak miejsce w latach 1795-1800, podobnie jak budowa projektowanych przez tego samego architekta – zdymisjonowanego inżyniera wojskowego, generała majora Stanisława Zawadzkiego – pałaców w Śmiełowie i Dobrzycy. Fundatorem pałacu był Fryderyk Skórzewski, syn słynnej sawantki Marianny z Ciecierskich generałowej Skórzewskiej, przyjaciółki Fryderyka Wielkiego, która zasłużyła sobie na wątpliwy honor pochlebnej wzmianki w listach Fryderyka Wielkiego do Woltera. Zmarła przedwcześnie w 1773 roku. Przed śmiercią powierzyła syna opiece Wielkiego Fryca. Jednakże rodzina, w tym babka Marianna z Malechowskich Ciecierska i szwagier Augustyn Gorzeński z Dobrzycy, przy pomocy Józefa Wybickiego, potajemnie wywieźli chłopca z Berlina i oddali do szkół pijarskich w Warszawie, dzięki czemu wyrósł na dobrego Polaka i patriotę. Decydując się na budowę wspaniałej rezydencji, nie musiał Fryderyk Skórzewski szukać architekta daleko. Augustyn Gorzeński, mąż jego bardzo patriotycznie nastawionej siostry Aleksandry, sprowadził po upadku insurekcji w 1794 roku do rodzinnej Dobrzycy Stanisława Zawadzkiego. Ten nie tylko wystawił w Dobrzycy pałac dla Augustyna, ale wnet podjął się budowy pałacu dla Andrzeja Gorzeńskiego, krewnego Augustyna, w Śmiełowie. On też poproszony został przez Fryderyka Skórzewskiego o wzniesienie pałacu w Lubostroniu. Na kształcie pałaców wycisnąć musiały piętno gusta fundatorów, gdyż chociaż wszystkie mieszczą się w wymogach panującego wówczas klasycyzmu, to jednak każdy z nich jest inny: Dobrzyca na rzucie węgielnicy całkowicie nietypowym, ale będącym po części konsekwencją wolnomularskiej przynależności właściciela, Śmiełów z prostokątnym korpusem głównym połączonym półkolistymi galeriami z oficynami oraz imponujący Lubostroń, sięgający – podobnie jak znana fundatorowi i architektowi warszawska Królikarnia Merliniego – do najwspanialszych tradycji XVI-wiecznych Włoch ucieleśnionych w słynnej Villa Rotonda Palladia. Jednakże pomysł ten przyjść musiał do Polski poprzez Anglię, gdzie właśnie w XVIII wieku powstała moda na architekturę palladiańską z najlepszymi jej przykładami w postaci Mereworth Castle i pałacu w Chiswick lorda Burlingtona – dziś na przedmieściu Londynu. Jak świadczą XVIII-wieczne katalogi biblioteki w Lubostroniu i bibliotek wielkopolskich pałaców, ówczesna architektura angielska była tu wówczas dobrze znana. Pałac został zbudowany na planie kwadratu, poprzedzony od frontu szerokimi schodami i portykiem w wielkim porządku złożonym z ośmiu kolumn ustawionych w dwóch rzędach, podtrzymującym trójkątny fronton. Pozostałe fasady z portykami czterokolumnowymi przyściennymi zwieńczonymi trójkątnymi frontonami. Centralnie nad pałacem wznosi się wysoka kopuła na tamburze, na której szczycie brązowy posąg Atlasa trzymającego kulę ziemską z końca XIX wieku dłuta Władysława Marcinkowskiego. Wewnątrz, pod kopułą, centralnie usytuowana, imponująca, trzykondygnacyjna sala rotundowa, wokół której salony, biblioteka, sień, jadalnia. Wnętrze bogato dekorowane malowidłami Antoniego Smuglewicza oraz sztukateriami o treści patriotycznej artysty z Poznania Michała Ceptowicza, między innymi Królowa Jadwiga przyjmująca w Inowrocławiu wielkiego mistrza krzyżackiego Ulrika von Jungingena, Bitwa pod Płowcami, Bitwa pod Koronowem – tematy aktualne, pokazujące historyczną przewagę dawnej Polski nad obecnym pruskim zaborcą. Całości dopełnia posadzka z Orłem i Pogonią. Na portyku napis: SIBI AMICITIAE ET POSTERIS MDCCC – „sobie, przyjaźni, potomkom 1800”. W tympanonie powyżej herby Skórzewskiego i jego żony z Garczyńskich. Jest też tablica z czarnego marmuru z fragmentem z Wergilego mówiącym o wolnym od trosk wypoczynku – HIC SECURA QUIES – którym miał być dla Fryderyka Skórzewskiego Lubostroń, imię nadane dawnemu folwarkowi Piłatowo mające oddać charakter tego lubego miejsca, inaczej lubej strony. Jak widać Fryderyk Skórzewski marzył o sielance w „lubej stronie”, na którą nie pozwalał wielki depozyt tradycji upadłej Ojczyzny. I ten depozyt starał się zachowywać i przekazać potomnym. Do rangi symbolu urasta użycie jako relikwii przywiezionych z Warszawy baz i kapiteli kolumn z nigdy nie zbudowanej Świątyni Opatrzności, która miała być votum za Konstytucję 3 Maja.

W rękach Skórzewskich Lubostroń pozostawał w ramach ordynacji Łabiszyńskiej aż do drugiej wojny światowej. W 1884 roku był własnością hrabiego Leona Skórzewskiego. Następnie znalazł się w rękach Skórzewskich ordynatów na Czerniejewie.

W 1939 roku właścicielem Lubostronia liczącego wówczas 1020 hektarów, ale będącego częścią dóbr łabiszyńskich liczących około 10 tysięcy hektarów, był czwarty ordynat na Radomicach i Czerniejewie hr. Zygmunt Skórzewski.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań 2002.
Zdjęcie: Piotr Libicki, lata 90-te XX w.