Dwór w Czerwinie

W 1398 roku Czerwin był własnością braci Mikołaja, Jakuba, Macieja i Dobiesława Kaimów z Niestępowa, od 1425 roku w części Wielisława Bacza z Buczyny, protoplasty Czerwińskich herbu Lubicz, a w części od 1448 roku Wawrzyńca Ponikiewskiego. W XVI wieku część była własnością Mikołaja Czerwińskiego, a następnie w części lub w całości Jakuba Grodzickiego (zm. 1609), wojskiego łomżyńskiego, potem jego syna Piotra Jakuba Grodzickiego (zm. 1661), kasztelana zakroczymskiego, później jego zięcia Janusza Wessla (zm. 1667), wojewody płockiego, w 1683 roku Stanisława Wessla, kasztelana warszawskiego, a w drugiej ćwierci XVIII wieku Józefa Celińskiego. W 1783 roku Czerwin należał do podczaszyny Marianny z Szostkowskich, wdowy po podczaszym czernichowskim Józefie Celińskim, ministrze króla Stanisława Leszczyńskiego. W XIX wieku w rękach najpierw Łubieńskich, od 1850 roku Schürrów, od 1870 roku Andlauerów, a w latach 1933–1939 Konarskich.

Choć trudno uznać, by odbudowywany od fundamentów dwór w Czerwinie zachowywał jakąkolwiek wartość budowli historycznej, to w formach zbliżony jest do dworu stojącego tu przed wojną. Jego zalążkiem była wzniesiona w pierwszej połowie XVIII wieku zapewne dla Celińskich siedziba. Została ona rozbudowana najpierw po 1850 roku zapewne przez Augusta Schürra i potem na początku XX wieku przez Wawrzyńca Andlauera. W efekcie powstał rozległy dwór parterowy, z piętrowymi, różnej wysokości nieregularnymi ryzalitami od frontu, opiętymi pilastrami boniowanymi na wysokości przyziemia. Okna i drzwi w fasadzie rozmieszczone były nieregularnie, a między ryzalitem środkowym a wschodnim znajdowała się triada okien zamkniętych półkoliście. Elewacja ogrodowa rozczłonkowana była parami lizen i poprzedzona tarasem.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie współczesne: Piotr Libicki