Dwór w Górznie

W końcu XV wieku Górzno należało do Kośmierzowskich, w XVIII wieku Sułowskich, a w końcu stulecia, w 1783 roku, w części do miecznikowej stężyckiej, żony Ignacego Moszyńskiego (Moszczyńskiego?), a w części do Żebrowskich. Część Żebrowskich w 1803 roku była własnością Józefa Żebrowskiego. W pierwszej połowie XIX wieku Górzno znajdowało się w rękach Paliszewskich, a w drugiej połowie stulecia i w wieku XX Wilkońskich, w tym w 1909 roku Piotra Wilkońskiego, a w końcu lat dwudziestych St. Wilkońskiego. Majątek liczył wówczas 568 hektarów. Ostatnimi właścicielami Górzna byli Iwo i Janina Wilkońscy.

Niepozorny, parterowy dwór, zniekształcony przez usunięcie narożnych ryzalitów po stronie ogrodowej oraz zmianę dachu z łamanego polskiego na prosty dwuspadowy. Pochodzi być może z końca XVII lub z pierwszej ćwierci XVIII wieku. Sionka na osi, ujęta na narożach pilastrami toskańskimi i zwieńczona trójkątnym szczytem, dobudowana została około połowy XIX stulecia. Ciekawym uzupełnieniem dworu jest neogotycka oficynka wzniesiona około 1840 roku dla Wilkońskich. Lizeny artykułujące część murów i przechodzące w sterczyny-wieżyczki, blankowania oraz pseudomachikuły – elementy zamkowego sztafażu, mają nadawać budyneczkowi charakter „starożytności”. W efekcie mamy wrażenie, że pierwotną siedzibą – dawnym dworem obronnym, jest oficyna, a kolejną rezydencją stojący obok dwór. Układ ten przypomina Radziejowice, gdzie obok barokowego-klasycystycznego pałacu zachowała się XVI-wieczna kamienica-zameczek. Kiedy z początkiem XIX wieku całe założenie było przekształcane, zameczkowi nadano cechy gotyckie, co miało wyraźnie podkreślać jego starszą niż pałac metrykę. Był to więc zabieg podobny jak w Górznie, lecz o tyle bardziej autentyczny, że autor przebudowy Jakub Kubicki miał do czynienia z rzeczywistą starszą budowlą. Tu, jak się wydaje, jest to przykład dziewiętnastowiecznej „historical fiction”. Podobny układ zameczku-oficyny i rezydencji odnajdziemy w Skrzeszewach. W Górznie nieopodal dworu stoi imponujący drewniany spichlerz z XVIII wieku.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki