Twój koszyk jest pusty

Pałac w Krasnymstawie

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo lubelskie, powiat krasnostawski, gmina Krasnystaw

Rodzaj obiektu:
Pałac
Zespół
zespół klasztorny pojezuicki
Stan zachowania:
Odrestaurowany
Zastosowanie:
siedziba sióstr zakonnych
Skład zespołu:
kościół ob. paraf. rzymskokat. pw. św. Franciszka Ksawerego z wyposażeniem w zabytki ruchome, klasztor, dziedziniec d. klasztoru, kapliczka przed kościołem, pałac biskupi, dawne seminarium, dawny wikariat, drzewostan w gran. cmentarza kościelnego
Numer rejestru:
A/147

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią pałacu w Krasnymstawie

Przeczytaj więcej informacji o pałacu w Krasnymstawie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

Krasnystaw w epoce jagiellońskiej stał się najprężniejszym ośrodkiem Ziemi Chełmskiej. Biskupi tamtejszej diecezji, nękani niedoskonałościami życia w pogranicznym Chełmie (w którym przeważali wówczas mieszkańcy wyznania prawosławnego), zdecydowali w 1490 roku o przeniesieniu swej siedziby do miasta nad Wieprzem. Na katedrę obrali nieistniejący już dziś gotycki kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, który z czasem zamienili na okazały barokowy kościół oo. Jezuitów.

Nazwa miejscowości najprawdopodobniej wywodzi się od nazw Szczekariew, Szczekarzew lub Szczekarzów. Nazwy Krasny Staw i Krasnystaw zaczęły funkcjonować za panowania króla Władysława Jagiełły. Według pierwszej legendy, podczas podróży króla wraz ze swoją czwartą żoną Zofią z Krakowa do Lwowa, zatrzymali się u wójta na zamku we wsi Szczekarzów. Podano tam karpie z szafranem, które królowa komplementowała. Podczas wyjazdu z zamku, królowa zobaczyła widok, który ją zachwycił. Zobaczyła staw pośród równin i krzyknęła „Oto Krasny Staw”. Przyjęto, że od legendy wywodzi się nie tylko nazwa miasta ale i też herb z dwoma karpiami na niebieskim tle. Kolejna legenda mówi, że gdy król przeprawiał się przez nieprzejezdne ziemie Bełskie, gdy postawił nogę na właściwej nawierzchni powiedział „krosno stawja”. Pierwsze użycie oficjalnej nazwy Krasnystaw znajduje się w dokumencie Władysława III, który zapisano w 1439 roku.

Miejscowość strawiło wiele pożarów. W wyniku, których wiele zabudowań, dokumentacji miejskich i prywatnych nie przetrwało. W 1510 roku wydarzył się wielki pożar w Krasnymstawie. Pożar wyrządził tak wielkie szkody, ze mieszkańców zwolniono z płacenia podatków na 16 lat. Ulgę od podatków utrzymano na dodatkowe 16 lat przez kolejny pożar w 1523 roku. W 1524 roku spłonęło wielkie archiwum kurii biskupiej i konsystorza krasnostawskiego, a w 1671 roku szpital, który później zwolniono z płacenia podatków na 4 lata. Najazd Ottona Derfeldena na Krasnystaw w 1794 roku przyczynił się do spalenia zamku w Krasnystawie. Przez ziemie krasnostawskie ciągnął się szlak łączący handel ziemi arabskiej z Europą Zachodnią.

W XV i XVI najazdy tatarów na krasnostawskie okolice mocno je wyniszczyły. Toczyły się również spory o władzę między ludnością polską i rosyjską. Na skutek czego Stefan Batory zarządził równouprawnienie w urzędowaniu obu nacji. Do odbudowy ze zniszczeń i rozkwitu gospodarczego Krasnegostawu przyczynili się królowie Zygmunt I Stary i Zygmunt II August. Wraz z końcem XVII wieku i początkiem XVIII wieku podczas licznych przemarszów wojsk, grabieży, najazdów i zaraz, miasto mocno podupadło. Głód i bieda doprowadziły do wyludnienia się miasta. Lata 1815- 1830 były związane z procesem odbudowy miasta po zniszczeniach. W 1860 roku było tu już 534 domy mieszkalne. W latach 30 XIX wieku w mieście funkcjonowało pięć szkół elementarnych: wyższe szkoły męskie i żeńskie, niższa męska, prywatna żeńska i szkoła rzemieślniczo-niedzielna. Podczas powstania listopadowego okoliczna ludność wspierała oddziały powstańcze co przyczyniło się do kolejnych zniszczeń. Generał Józef Dwernicki odznaczył się swoją obecnością na ziemiach krasnostawskich. W swoich notatkach, za czasów powstania styczniowego o Krasnymstawie wspomniał Julian Ursyn Niemcewicz. Nadanie oficerom rosyjskim zawłaszczonych dóbr ziemskich spowodowało zubożenie okolicznych ziem. W czasie tego powstania działał tam komitet kobiecy, który pracował w służbie szpitalnej i kurierskiej i odegrał on bardzo ważną w nim rolę. Komitetem w Krasnymstawie i Chełmie dowodziła Zofia Przewłocka, za co została później zesłana na Syberię.

Podczas I wojny światowej rozegrały się tu dwie bardzo ważne bitwy, a sam Krasnystaw zdobywano trzy razy. W 1914 roku austro-węgierskie wojska odebrały ziemie Rosjanom. Toczyły się tu wielkie walki z udziałem wielu tysięcy żołnierzy. Zabudowa miasta została zniszczona a ludność ewakuowano. Teren ten był ważny ze względu na połączenie kolejowe Lublin-Rejowiec- Chełm. Miasto było regularnie napadane i rozgrabiane. W 1915 roku polska gwardia połączyła siły z gwardią rosyjską,a miasto chronił II Syberyjski Korpus Piechoty. Lubelską Gubernię podzielono między niemieckich i austro-węgierskich okupantów. Krasnystaw odzyskał niepodległość 4 listopada 1918 roku dzięki Polskiej Organizacji wojskowej, która rozgromiła 200-osobowy garnizon austriacki. Wówczas Krasnystaw został stolicą powiatu i przynależał do województwa lubelskiego. Ze względu na rolniczy charakter regionu został on włączony do Centralnego Okręgu Przemysłowego. Na lata 1936-1939 planowano tu budowę fabryki materiałów wybuchowych. Na wniosek wojewody lubelskiego wybudowana została elektrownia z dwoma silnikami spalinowymi, pracująca tylko nocą.

Podczas drugiej wojny światowej miasto zostało przejęte przez cztery dywizje niemieckiej piechoty.
Krasnegostawu broniły wojska generała Dąb-Biernackiego wraz z wojskami Bronisława Ducha. 18 września niemieccy żołnierze rozpoczęli okupację miasta. Spalili domostwa i rozstrzelali 12 chłopów we wsi Rońsko. 25 października utworzona została Generalna Gubernia. Powiat Krasnostawski jak i cały dystryk lubelski podzielono na dziesięć powiatów.

W latach 1944-1956 swą siedzibę w Krasnymstawie miał Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Współpracował z komendantem Milicji Obywatelskiej, który organizował obławy na członków podziemia i zsyłał ludzi na Syberię. Już w listopadzie 1944 roku zesłali 160 mężczyzn. Kolejnych w 1945 roku. W podziemiach drugiej siedziby PUB na skrzyżowaniu obecnych ulic Kościuszki i Mostowskiej mieściły się lochy i więzienie dla przeciwników politycznych. Torturowano tutaj mężczyzn i kobiety, część z nich mordowano. Dziś na miejscu budynku, którego już nie ma stoi metalowy krzyż na którym widnieje napis: Pomordowanym przez Urząd Bezpieczeństwa oraz tabliczka : W hołdzie pomordowanym przez UB, SB, PZPR – AWS, ZCHN – 17.09.1999.
Obecnie za krzyżem mieści się Zespół Szkoł nr 5 im. Orląt Lwowskich, tu w 1942 roku gromadzono żydów przed transportem do obozu w Sobiborze.

Swoją działalność w 1953 roku rozpoczął Krasnostawski Dom Kultury. Siedzibę ma tu również bardzo rozpoznawalna firma z zakresu wyrobów sanitarnych i terakoty- Cersanit. Od 1971 roku Krasnystaw jest miejscem dorocznego festynu chmielarskiego, w związku ze swoja wieloletnią tradycją chmielarstwa wiążącą się z Tadeuszem Fleszyńskim, który zainicjował budowę szkoły rolniczej. Zespół Szkoł Rolniczych Bartosza Głowackiego do dziś opiekuje się polami chmielu. Od 1992 roku odbywa się tutaj Konsumencki Konkurs piw.

Krasnystaw to miasto pełne zabytków i miejsc pamięci. Oficjalnie na liście zabytków miasta możemy odnaleźć 18 pozycji, m. in: układ urbanistyczny, zespoły klasztorne augustianów (stary i nowy), zespół klasztorny jezuitów, cmentarz i znajdującą się w nim kaplicę Smolińskich, dwa domy i pięć kamienic przy placu 3 Maja, jak również dawny Dom Sejmikowy w tej lokalizacji, dwór Starościński, jatki miejskie i spichlerz. Najbardziej charakterystyczny element panoramy Krasnegostawu stanowi zespół pojezuicki, najcenniejszym zabytek miasta. Budynek pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku, w jego skład wchodzi: kolegium, kościół, pałacyk biskupi, wikariat i seminarium. Barokowy kościół św. Franciszka Ksawerego z przełomu XVI i XVII wieku, jego fundatorami byli Krystyna z Lubomirskich Potocka i jej spadkobiercy.

Pałac w Krasnymstawie został wybudowany w pierwszej połowie XVII wieku przez biskupa chełmskiego Stanisława Gomolińskiego. Przylega bezpośrednio do zabudowań klasztornych jezuitów. Po prawej stronie głównej fasady w XIX wieku wmurowano fragment ocalałego późnogotyckiego portalu z zamku w Krasnymstawie. Obecnie jest siedzibą sióstr zakonnych. Kolegium pojezuickie zostało wzniesione w latach 1695-1740 na fragmentach muru obronnego i piwnic dawnych kamienic mieszczańskich i wraz z kościołem i pałacykiem biskupim wchodzi w skład kompleksu budowli tworzących czworobok usytuowany na południowy zachód od Rynku Miejskiego. Budynek jest jednopiętrowy, sklepiony i podpiwniczony.

Nieopodal Krasnegostawu znajdują się: renesansowy zamek w miejscowości Krupe wraz z dworem Rejów, który zachował się w całości.

Źródła wiedzy
  • Ryszard Bałabuch, Andrzej Łuczyński, Rezydencje magnackie i dwory szlacheckie Lubelszczyzny, cz. 3, powiaty: chełmski, krasnostawski, lubelski, świdnicki, Powiśle-Dęblin 2011.
  • www.teatrnn.pl (udostępniono za zgodą twórców strony).

Tekst: Andrzej Łuczyński, korekta: Patrycja Grygoruk, zdjęcia: Andrzej Łuczyński, 2010 r. (udostępniono za zgodą autora).

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.