Twój koszyk jest pusty

Dwór w Wielkopolu

  • Dwór w Wielkopolu

    Autor: Grzegorz Chowicki, 2019 r.

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo lubelskie, powiat krasnostawski, gmina Gorzków

Rodzaj obiektu:
Dwór
Stan zachowania:
Niszczejący
Zastosowanie:
własność prywatna
Zespół:
dworski
Skład zespołu:
dwór, park krajobrazowy, ogrody użytkowe, część gospodarcza z czterema budynkami gospodarczymi oraz młyn (w Wiśniowie) - w gran. wg zał. planu
Numer rejestru:
A/1188

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią dworu w Wielkopolu

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Wielkopolu. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

Wieś Wielkopole położona jest w gminie Gorzków, nad rzeką Żółkiewką, dopływem Wieprza. Wielkopole stanowiło integralną część dóbr gorzkowskich. Integracja tych terenów z Koroną nastąpiła w czasach panowania Władysława Jagiełły. Pierwszy raz nazwy Wyelopolye użyto w 1448 roku. Pierwszym właścicielem wsi Gorzków był w latach 1403-1404 spowiednik i doradca króla, pierwszy prymas polski - Mikołaj z Sandomierza. Jego spadkobiercami zostali przyrodnia siostra Jachna i jej drugi mąż Paszko oraz dzieci z obu jej małżeństw. Wyznaczeni spadkobiercy Mikołaja z Sandomierza stali się protoplastami rodu Gorzkowskich, wieloletnich dziedziców Gorzkowa. Należeli oni do średniozamożnej szlachty ziemskiej i pełnili funkcje urzędnicze w powiecie krasnostawskim i chełmskim. Podsędkami i pisarzami chełmskiego sądu ziemskiego byli: Krzysztof Gorzkowski - chełmski pisarz ziemski ( 1423 r.), Piotr Gorzkowski (nazywany także Żymicki)-podsędek (1460-1463), Piotr Gorzkowski -podsędek(l483-1488), Jan Gorzkowski - podsędek (1489-1490), Jan Gorzkowski - pisarz (1492-1497), Jakub Gorzkowski - pisarz (1503-1506), Krzysztof Gorzkowski - pisarz ( 1517-1544). W rodzie Gorzkowskich najwyższą pozycję społeczną osiągnął Piotr Gorzkowski, który w latach 1557-1558 był podsędkiem chełmskim, zaś w latach 1565-1600 chełmskim sędzią ziemskim. Okres Rzeczypospolitej Obojga Narodów od 1569 r. należy uznać w dziejach Gorzkowa za czas niebywałej prosperity. Warto podkreślić, że przemożny wpływ na rozwój tych terenów wywarł Jan Zamoyski, kanclerz i hetman wielki koronny w czasach panowania Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Pod protektoratem potężnego magnata zaczęły rozwijać się talenty i fortuny rodów Żółkiewskich i Sobieskich. Z Żółkiewskimi prawdopodobnie skoligaceni byli Gorzkowscy. Tamawici Gorzkowscy pozostawali właścicielami, a następnie współwłaścicielami gorzkowskiego klucza majątkowego do ostatniej ćwierci XVII w. Ostatnimi właścicielami Gorzkowa z rodziny Gorzkowskich byli: Wiktoryn Gorzkowski (zmarły około 1670 r.) i jego synowie Jacek i Kazimierz. Z początkiem XVII w. wśród właścicieli Gorzkowa figuruje Jakub Sobieski, ojciec przyszłego króla Jana III Sobieskiego. W posiadanie dóbr wszedł poprzez związek małżeński z Zofią Daniłowiczówną, która wniosła w posagu rozległy majątek Żółkiewskich, w tym skrawek Gorzkowa.

W latach 1623-1647 Stanisław Gorzkowski wybudował w Gorzkowie kościół. W 1649 r. ziemię pustoszyli kozacy Bohdana Chmielnickiego oblegającego Zamość. Kilka lat później ziemie te rabowali Szwedzi. Chłopi chronili się w lasach, a zamożniejsza szlachta uciekała do Zamościa. Świetność okolicy próbował odbudować Jan III Sobieski, który uwielbiał wypoczywać w rodzinnym, położonym niedaleko od ziemi gorzkowskiej majątku Pielaszkowice, posiadał także dobra w samym Gorzkowie.

W latach 90. XVII w. Jan Sobieski sprzedał Gorzków wraz z okolicznymi miejscowościami: Wielopolem, Waśniowem, Dąbiem i Chorupnikiem senatorowi Janowi Braunschweigowi. Jego syn Rudolf sprzedał Gorzków Ottonowi Filkierzampowi. Kolejnymi właścicielami Gorzkowa byli Szembekowie i od 1783 r. Darowscy. Spisu z 1827 r. wskazuje na to że wieś liczyła 19 domów ze 154 mieszkańcami. W końcu XIX w. funkcjonował tu młyn wodny i tartak. Właścicielem majątku był wówczas Eustachy Suchodolski, który w 1912 roku sprzedał majątek Niemieckim Krugerom. W 1913 roku dobra od nich wykupił Leonard Kazimierz Plewiński z Olchowca. Kolejny spis z 1921 roku wykazywał 40 domów oraz 264 mieszkańców, w tym 2 Żydów i 3 prawosławnych. Po II wojnie światowej majątek przeszedł do Skarbu Państwa. Do 2007 roku działała tu szkoła podstawowa.

Chociaż miejsce ma duży potencjał turystyczny, gminy nie stać na odbudowę. Niektóre drzewa, które znajdują się w parku, te niszczejące wymagają wycinki. Wycinka odbywa się pod nadzorem konserwatora zabytków co generuje dodatkowe koszta dla gminy.

Źródła wiedzy
  • Ryszard Bałabuch, Andrzej Łuczyński, Rezydencje magnackie i dwory szlacheckie Lubelszczyzny, cz. 3, powiaty: chełmski, krasnostawski, lubelski, świdnicki, Powiśle-Dęblin 2011.
  • Wiesław Bondyra, Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego, Lublin-Zamość 1993.
  • Zabytkowy dworek na zmarnowanie?, 12 listopada 2019 r. [dostęp online]

Tekst: Andrzej Łuczyński, korekta: Patrycja Grygoruk,

zdjęcia:

  • Andrzej Łuczyński, 2010 r.
  • Grzegorz Chowicki, 2019 r.

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.