Twój koszyk jest pusty
Liczba produktów w koszku: 0.
Lokalizacja: województwo lubelskie, powiat hrubieszowski, gmina Uchanie
Rodzaj obiektu: | Dwór |
Stan zachowania: | Ruiny |
Rejestr zabytków: | A/287 |
Data wpisu do rejestru: | 17 październik 1984 |
Przeczytaj więcej informacji o dworze w Uchaniach. Poznaj jego historię. Miłego czytania!
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1205 r., kiedy była wsią królewską, a Litwa i Jaćwierz w wyprawie na Ruś toczyły walki u wrót Czerwienia i w Uchaniach. Teren ten należał w tamtych czasach do Rusi Czerwonej. Do Polski został przyłączony w 1366 r. za Kazimierza Wielkiego. Po raz drugi Uchanie pojawiają się w źródłach historycznych w 1434 r.,kiedy pierwszym właścicielem był Radwan Łukasz. Podanie głosi, że:
„W czasie wojny rotmistrz Radwan wysiany przez Bolesława Śmiałego z garstką ludzi na podjazd, przypadkiem trafił na obóz nieprzyjacielski. W tak niekorzystnych okolicznościach potyczka była niemożliwa. Radwan próbował jednak szczęścia w boju i postanowił raczej zginąć niż ustąpić z pola walki. Rotmistrz chcąc swoich podnieść na duchu wpadł do miejscowego kościoła, chwycił chorągiew kościelną i wzniósłszy ją do góry zgromadził rozproszonych. Wówczas król nadał Radwanowi chorągiew jako znak szlachecki".
Na bramie fortecznej widniał nigdy niezatwierdzony herb Uchań, przedstawiający trzy baszty zamknięte wrotami, symbolizujące mury miejskie. W 1484 r. Paweł Jasieński, kasztelan sandomierski, właściciel połowy Uchań otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka pozwolenie na lokalizację wsi na prawie magdeburskim. Wówczas Uchanie otrzymały prawa miejskie. Miasto, jak to zwykle bywało, zmieniało swoich właścicieli. Byli nimi: Uchańscy, Daniłłowiczowie, Rozebergowie, Sieniata-Balińscy i Popławscy. Wzrastające miasteczko cieszyło się wielką przychylnością kolejnych królów polskich, którzy w trosce o jego rozwój nadawali mu kolejne przywileje. Kresowe położenie sprawiło jednak, że jego losy, jak i całego pogranicza były burzliwe. Nękane wieloma grabieżczymi napadami, palone i okrutnie niszczone, naprzemiennie upadało i powstawało.
Na wzgórzu stanął okazały zamek. Budowę bastionu obronnego rozpoczął w 1484 r. Paweł Jasieński, ówczesny kasztelan sandomierski który był właścicielem połowy Uchań. Budowlę dokończył jego syn. Pierwotnie było to niewielkie założenie - mieszkalny budynek z basztą w narożu północno-zachodnim. W 1570 r. kolejni właściciele - Uchańscy - rozbudowali zamek dostawiając do istniejącego budynku drugi, w kierunku południowym oraz otaczając dziedziniec czworobokiem murów obwodowych z trzema nowymi basztami w narożach. Brama znajdowała się w północnej kurtynie murów, bezpośrednio przy baszcie północno-wschodniej.
Zarówno zamek, jak i miasto miało wielu właścicieli. W 1590 r. Helena Uchańska wniosła zamek w posagu Mikołajowi Daniłłowiczowi, który na przełomie XVI i XVII w. przebudował go. Wówczas powstało czteroskrzydłowe założenie. Wjazd przeniesiono nieco na zachód, wznosząc budynek bramny poprzedzony długą szyją bramną. W II połowie XVIII w. Daniłłowiczowie opuścili rezydencję, która do 1786 r. uległa całkowitemu zniszczeniu. Zamek, który w XVI w. kilkakrotnie odpierał ataki Tatarów i podnosił się ze zniszczeń po ich oblężeniach zastał wysadzony. Jak podają miejscowe opowieści, zamek wysadzili Szwedzi, ponieważ z braku odpowiedniej ilości koni nie mogli zabrać zgromadzonego w nim prochu, więc wysadzili go wraz z budowlą. Niestety, próżno szukać potwierdzenia tej opowieści w dokumentach. Pozostałości wzgórza także nie świadczą o teorii wybuchu. Brak jest wyraźnego leja wybuchowego we wzgórzu zamkowym. Druga legenda głosi, że do zamku prowadziła podziemna droga z oddalonej o 7 km miejscowości Wojsławice.
Ta opowieść jest bardziej prawdopodobna, ponieważ na zamkowym wzgórzu znajduje się częściowo zawalona piwnica, która mogłaby być pozostałością po tej drodze. Do 1810 r. ruiny zamku zniwelowano całkowicie. Z jego cegieł zbudowano gorzelnię i browar. Wśród miejscowej ludności krąży legenda o dawnej nazwie Uhań -Klepaczów. Według niej, w czasie budowy kościoła wśród majstrów wybuchła kłótnia, w wyniku której jeden drugiemu obciął ucho. Wówczas zaczęto mówić, że ucha nie ma. Od tych słów „ucha nie" miejscowość przestała być Klepaczowem, a zaczęła nazywać się Uchanie.
W czasie rozbiorów Polski miejscowość znajdowała się pod zaborem austriackim, a później rosyjskim. Miasto miało także swój udział w powstaniu styczniowym. 18 stycznia 1863 r. doszło tu do potyczki pomiędzy oddziałami Rokitnickiego a wojskami rosyjskimi. Po powstaniu władze carskie zabrały Uchaniom prawa miejskie. W 1943 r. Niemcy i ukraińscy nacjonaliści dokonali pacyfikacji wsi. Mieszkańców wysiedlano do obozu przejściowego w Zamościu, skąd część trafiła do obozu w Siedlcach i Oświęcimiu.
Tekst: Andrzej Łuczyński, korekta: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia:
Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509
Kontakt z redakcją: