Dwór w Wychnach

Pod koniec XVIII w. majątek Wychny był własnością Jacka Wieszczyckiego starszego wojskiego ziemi gostynińskiej. Odziedziczyła go jego córka, Brygida, która wyszła za mąż za Antoniego Łąckiego komornika ziemi łęczyckiej. Antoni zmarł w 1822 r. Jego córka Michalina z Łąckich Pomarnicka kupiła Wychny na publicznej licytacji. W 1855 r. należały one już do Aleksandra Russjana, a potem do Augusta Gzowskiego, od którego odkupił je jego syn Henryk Gzowski. W 1856 r. po śmierci Henryka majątek przejęła jego żona Maria z Gojskich Gzowska. Zmarła ona w 1915 r. w Warszawie. Rok później majątek wystawiono na licytację. Do 1924 r. Wychny były własnością Romana Grabowskiego, od którego odkupił je Stanisław Żakowski. Majątek był zadłużony i ponownie trafił na licytację – w 1934 i 1935 r. W 1939 r. właścicielami majątku byli Stanisław, Zofia i Jan Żakowscy. W 1945 r. majątek został rozparcelowany.

Dwór w Wychnach wg projektu Kornelego Gabrielskiego wybudował Henryk Gzowski, który zmarł w 1875 r. i nie dokończył budowy. Po II wojnie światowej dwór za przyzwoleniem władz został rozebrany w celu uzyskania materiałów budowlanych.

Zdjęcie dworu w Wychnach pochodzi z rodzinnego archiwum Pana Piotra Thieme, który jest praprawnukiem Jakóba Sztembartta i Jadwigi Niemirycz. To oni znajdują się na zdjęciu przed dworem, które zostało wykonane 28 października 1884 r. Są właśnie po ślubie i wyruszają sprzed dworu w Wychnach do majątku w Wysokiej Dużej.

Jadwiga Niemirycz wychowywała się u swojej ciotki (siostry mamy) Marii z Gojskich Gzowskiej (właścicielki majątku w Wychnach) po śmierci swojej matki, Felicji z Gojskich Niemiryczowej.

Maria Gzowska zasłynęła tym, że sama prowadziła gospodarstwo i to w sposób „przyszłościowy” tj. według najnowszych zasad rolnictwa. Po stracie swojej siostry – Felicji z Gojskich Niemiryczowej i jej męża, wzięła na wychowanie ich dzieci. Gdy ogólna sytuacja rolnictwa była ciężka, a coraz większa ilość właścicieli majątków myślała o sprzedaży ojcowizny, Maria z wiarą stawała do codziennej pracy, zachęcała przykładem, powagą i zrównoważeniem. Dla swoich pracowników była zawsze wyrozumiała. Zjednała sobie przywiązanie ludu, szacunek i powagę u sąsiadów.

Za Jadwigą z Niemiryczów Sztembartt i jej synem Józefem związana jest niezwykła historia: obydwoje zmarli w tym samym dniu, w odstępie 15 min.: Jadwiga w Warszawie, Józef w swoim majątku w Denkowie, k. Ostrowsca Świętokrzyskiego. Pochowani są w Warszawie, na Starych Powązkach

Źródła i zdjęcia:

• Lesiak H., Szlakiem dworów regionu kutnowskiego, Kutno 2007, s. 233-234.
• Lesiak H., Wieś i dwór w powiecie kutnowskim (zarys dziejów w XIX i I połowie XX wieku), część II, Kutno 2003, s. 73-75. 
• Wieś Ilustrowana, maj 1913, dostęp online: Rolnicza Biblioteka Cyfrowa
• Piotr Thieme - praprawnuk Jakóba Sztembartta i Jadwigi Niemirycz, udostepnił nam wspomnienia i fotografie rodzinne oraz zdjęcie dworu

Opracowała: Aleksandra Szafrańska-Dolewska, korekta: Nina Herzberg-Zielezińska