Dwór Sartowice

Książę Świętopełk wymieniany jest w źródłach historycznych jako właściciel zamku w Sartowicach. Gród obronny istniał tu do 1243 r. Obecnie na wzgórzu zamkowym znajduje się kaplica św. Barbary.

Ok. 1430 r. mistrz krzyżacki nadał Sartowice Baernardowi Zeibersdorf z Bawarii. Jego potomkowie używali nazwiska Sartawscy.

W XVI w. Sartowice były dobrami szlacheckimi. Jako właścicieli wymienia się w tym czasie: J. Jackowski , J. Niewieściński i A. Kostka. W XVII w. wymieniani są: 1649 – Bąkowski, 1663-1687 Andrzej Wierzbowski. Kolejnym właścicielem był Stanisław Szczuka.

W 1741 r. Sartowice jako wiano wniosła wnuczka Szczuki do małżeństwa z Eustachym Potockim. W 1779 r. majątek odziedziczył syn Eustachego – marszałek Ignacy Potocki. Ten z kolei sprzedał Sartowice bankierowi rosyjskiemu Piotrowi von Ferguson-Tepper. W 1792 r. majątek nabył hrabia Ernest Sartorius von Schwanenfeld. To on pod koniec XVIII w. wybudował dwór w miejscu wcześniejszego, który spłonął w połowie XVIII w.

Później właścicielami Sartowic z tego rodu byli kolejno: 1820 – Ernst Andreas von Schwanenfeld, 1843 – Franz Sartorius von Schwanenfeld, 1863 – Ernst Sartorius von Schwanenfeld, 1874 – wdowa Eveline hrabina von Schwanenfeld z domu hrabianka von Hagen, wielka ochmistrzyni dworu. W tym czasie majątek był przekazany dzierżawcy.

W 1923 r. Sartowice Górne należały do hrabiego Schwanenfeld-Schwerin. W 1924 r. w związku z reformą rolną Okręgowy Urząd Ziemski przeznaczył majątek na przymusową parcelację. W 1929 r. w księdze adresowej majątków jako właściciel występuje Skarb Państwa. Po 1945 r. zespół dworski został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego. W latach 70. i później był użytkowany przez PGR. Dwór / pałac pełnił wtedy funkcje administracyjno – mieszkalne. W latach 90. zespól dworski został przejęty przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i wydzierżawiony spółce PPUH „Poldren”, która w dniu 6 kwietnia 2000 r. nabyła pałac.

W 2012 r. pojawiła się zapowiedź, iż pałac / dwór w Sartowicach zostanie odrestaurowany. Miało tu powstać SPA, sala konferencyjna, restauracja i hotel. Nowym właścicielem pałacu została firma Unia z Grudziądza, która jest także w posiadaniu tak znakomitych obiektów jak hotel Hanza w Gdańsku czy Hanza Pałac Wellness & SPA w Rulewie. Nieoficjalnie wiadomo, że nie doszło do renowacji pałacu w Sartowicach ponieważ w okolicach miała powstać ferma zwierząt futerkowych, która ze względu na uciążliwy zapach, mogłaby odstraszyć potencjalnych gości hotelowych.

• Wacław Wojciechowski, Świecie Pomorskie : niegdyś a dzisiaj, Grudziądz 1912
• Zofia Wernerowska, Karta Biała, 2000 r.
• Andrzej Bartniak, Co się dzieje z pałacem w Sartowicach? Dlaczego nikt go nie remontuje?, www.extraswiecie.pl

Opracowanie: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Jerzy Dubiel, www.zamkilubuskie.pl (udostępniono za zgodą autora)
• Michał Piotrowski, 2022