Pałac w Wierzbicku

Wierzbick w dokumentach po raz pierwszy wymieniany jest w 1363 r. Ówczesnym właścicielem był Dersław z Wierzbicka. W 1364 r. jako właściciel występuje Andrzej z Wierzbicka herbu Dołęga, sędzia ziemi dobrzyńskiej, starosta łęczycki. Ponoć zbudował w Wierzbicku kościół.

W 1434 r. wieś była w posiadaniu Mikołaja Słup, kasztelana dobrzyńskiego.

Później Wierzbick należał do Mikołaja Chełmickiego herbu Nałęcz, pisarza ziemi dobrzyńskiej, dworzanina królewny Anny Jagiellonki. W 1564 r. dziedzicem wsi został jego syn Ezechiel Chełmicki, chorąży dobrzyński, właściciel Chełmży Małej.

Kolejnymi właścicielami Wierzbicka była rodzina Zielińskich. Wymienia się ich od 1789 r. Należeli do największych rodów powiatu lipnowskiego w okresie międzywojennym . Pierwszym właścicielem majątku z tej rodziny był Ludwik Zieliński, który posiadał 1/3 cz. wsi. Odziedziczył ją po swoim ojcu Andrzeju Zielińskim. Pozostałe części należały do jego braci: Norberta, Marka i Feliksa. W 1803 r. Ludwik Zieliński odstąpił swoją część braciom.

Pozostałe 2/3 cz. wsi należały do braci Jana i Szymona (1713-1784) Zielińskich (synów Karola Zielińskiego). W lipcu 1789 r. Jan Zieliński sprzedał przypadającą mu część Aleksandrowi Zielińskiemu. Ten z kolei w kwietniu 1795 r. odsprzedał ją Marcelemu Zielińskiemu, najstarszemu synowi Szymona, marszałka konfederacji barskiej ziemi dobrzyńskiej, a następnie kasztelana rypińskiego. Marceli Zieliński był szambelanem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jego brat, Hieronim, był łowczym oraz komisarzem do spraw podatku – ofiary z powiatu nurskiego, wyznaczonym przez Sejm Czteroletni. Młodszy brat Marceliego – Kajetan również otrzymał w spadku po rodzicach część Wierzbicka.

W 1822 r. nastąpił podział dóbr w Wierzbicku. Własność przedstawiała się następująco:

• Józef Zieliński w 22/36 częściach
• Norbert Zieliński w 3/36 częściach
• Feliks Zieliński w 3/36 częściach
• Ignacy Zieliński w 4/36 częściach
• Sukcesorowie Hieronima Zielińskiego – Antoni, Faustyna, Dydak, Wiktoria i Monika w 4/36 częściach

W 1882 r. właścicielką Wierzbicka została Kazimiera Zielińska z pierwszego małżeństwa Jaźmińska, żona Ludwika, Norberta Zielińskiego.

Józef Zieliński sukcesywnie wykupował poszczególne części dóbr Wierzbick:

• W 1836 r. od rodzeństwa Antoniego i Moniki Zielińskich nabywa część dóbr Wierzbick oraz część dóbr Chrostkowo Skępe i Ossówka
• W 1839 r. od brata Feliksa Zielińskiego 3/36 części Wierzbicka
• W 1842 r. od Wiktorii Zielińskiej (córki Hieronima) należną jej część

W 1842 r. właścicielami Wierzbicka byli:

• Józef Zieliński w 29/36 częściach
• Norbert Zieliński w 3/36 częściach
• Ignacy Zieliński w 4/36 częściach

W 1843 r. po bezpotomnej śmierci Józefa Zielińskiego wszystkie dobra po nim w wyniku zapisu testamentowego przypadły jego bratankowi Gustawowi Zielińskiemu (synowi Norberta, pułkownika strzelców w insurekcji kościuszkowskiej), herbu Swinka, literata, prezesa Towarzystwa Rolniczego.

W 1850 r. Gustaw Zieliński nabywa 1/9 części Wierzbicka od Kazimierza-Adolfa i Wacława-Atanazego Zielińskich.

W wyniku przeprowadzonej regulacji w 1865 r. jedynym właścicielem całości dóbr Wierzbick zostaje Gustaw Zieliński. Po jego śmierci majątek dziedziczą jego dzieci. W 1881 r. przeprowadzono podział majątku:

• Władysław Apolinary – 2/8 części
• Józef – Stanisław – 1/8 części
• Konstanty – Władymir – 1/8 części
• Ludwik – Norbert – 1/8 części
• Jan – Nepomucen – 1/8 części
• Kazimiera – 1/8 części
• Zofia – Eufrazyna Nałęcz – 1/8 części

Znajdujący się tu pałac został wybudowany w latach 1880-1890 dla Gustawa Zielińskiego. Podobno pałac został wybudowany według projektu Henryka Marconiego.

W 1882 r. właścicielką Wierzbicka zostaje Kazimiera Zielińska, z pierwszego małżeństwa Jaźnińska, żona Ludwika – Norberta, na mocy intercyzy przedślubnej, zawartej 29 lutego 1892 r., ponieważ dobra były wystawione na licytację.

W latach 20-tych Ludwik Norberta Zieliński wybudował nowy dwór (lub rozbudował poprzedni). Majątek nie prosperował jednak zbyt dobrze, dlatego w 1935 i 1937 r. został wystawiony na licytację za długi zaciągnięte w Banku Towarzystw Spółdzielczych w Warszawie, Towarzystwie kredytowym ziemskim w Warszawie i osób prywatnych. Do licytacji nie doszło. W źródłach wymieniana jest również Tatiana Aleksandrowicz (córka Hipolita Zielińskiego i Olgi z . d. Narbutt), która w 1936 r. sprzedała Wierzbick.

Majątkiem do swojej śmierci zarządzał szwagier Ludwika Zielińskiego, Norbert Noskowski. Wdowa po Ludwiku Zielińskim mieszkała w pałacu do 1945 r.

W okresie okupacji majątkiem zarządzał estoński Niemiec o nazwisku Mindryk.

Po 1945 r. pałac przeszedł na własność Skarbu Państwa Polskiego i został zasiedlony przez lokatorów. Później właścicielem pałacu był Urząd Gminy w Lipnie. Obecnie własność Skarbu Państwa. Był wystawiony na przetarg. O jego zakup w 2020 r. chciał ubiegać się powiat. W planie było stworzenie w pałacu muzeum. Od tego czasu nie ma jednak żadnych informacji o obecnej sytuacji własnościowej oraz planach względem pałacu.

• Piotr Dębicki, Karta Biała, 1993, www.zabytek.pl
• E. Halama, K. Kotula, Karta Biała, 1983, www.zabytek.pl
• Ewidencja parkowa, www.zabytek.pl
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIII
• Piotr Gałkowski, Genealogia ziemiaństwa ziemi dobrzyńskiej XIX - XX wieku, Rypin 1997.
• Piotr Gałkowski, Ziemianie i ich własność w Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1918-1947, Rypin 1999.
• Marianna Gruszczyńska, Stan badań nad dziejami rezydencji dworskich na Kujawach wschodnich i ziemi dobrzyńskiej (stan obecny i perspektywy) [w:] Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego : doświadczenie, stan obecny, perspektywy : praca zbiorowa, Bydgoszcz 2014.
• Hanna Szczechowicz, Odbudowa państwa polskiego na Kujawach wschodnich i ziemi dobrzyńskiej 1918-1921, Włocławek 2014.
• Mirosław Krajewski, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej. T. 1, A-Ł, Rypin 2014.

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska, zdjęcia: Michał Piotrowski, Tajemnice Pomorza, 2023