Pałac w Mostach

Mosty po raz pierwszy wzmiankowane były w 1302 roku jako Specken. Istniał tu wówczas zamek obronny, który należał do rodu von Visen (Wiesenów). Wieś pozostała ich własnością, jako lenno, do 1477 roku. Później na niemal 250 lat przeszła we władanie rodu von Flemming z Maciejewa (Speck A) oraz częściowo spokrewnionego z nim rodu von Petersdorff (Speck B). Ród von Flemming pochodził z Flandrii, stamtąd przenieśli się do Brandenburgii a następwnie w XIII wieku na Pomorze. Tu bardzo szybko uzyskali duże wpływy oraz nadania ziemskie. Karten von Flemming (1454-1484) pełnił m. in. funkcję radcy księcia Bogusława X i dziedzicznego marszałka ziemskiego. Spory rodzinne Flemmingów w XVII i XVIII wieku doprowadził do obciążenia wsi długami. W efekcie, w 1748 roku majątek Mosty został sprzedany przez Carla Friedricha von Flemming urzędnikowi nowogrodzkiemu Christianowi Müllerowi. W 1776 roku Flemmingowie odkupili swój dawny majątek, a następnie jedną część sprzedali Curtowi von Petersdorff. W 1802 roku cały majątek kupił Johann Friedrich bon Blankschein. W tym czasie istniał tu okazały dwór. Z 1803 roku pochodzi spis wyposażenia tego obiektu. Wynika z niego, że dwór był okazały, parterowy, podpiwniczony z sienią i salonem, pokojami mieszkalno-sypialnymi, kuchnią jadalnią i sanitariami.

W XIX wieku jako właścicieli wymienia się kolejno: od 1809 roku Carla Augusta Ferdinanda Karbe, od 1813 roku Friedricha Hillera, od 1814 roku ponownie Carla Karbe. Zbudował on w latach 30-tych XIX wieku nowy dwór. Przetrwał on w niezmienionej formie do 1910 roku, w tym samym miejscu, w którym znajduje się współczesny pałac. W 1841 roku córka Carla wyszła za mąż za Augusta von Scheven. Majątek w Mostach był prezentem ślubnym dla młodej pary. Małżonkowie postanowili jednak sprzedać część A w 1850 roku Friedrichowi Wilhelmowi Flügge. Jego spadkobiercą został syn Maksymilian Gustaw Erich Flügge (1858-1936).

W 1898 roku Maksymilian Gustaw Erich Flügge zajął się modernizacją majątku w Mostach. Rozbudował również dwór Carla Karbe, dzięki czemu powstał okazały pałac. Temu celowi posłużył także posag jego żony Nelly Schlutow (1863-1953). Maksymilian zajmował się również organizacją życia gospodarczego i społecznego w powiecie Nowogard i rejencji Szczecin. Po dojściu do władzy nazistów, zaczął być odsuwany od życia publicznego z powodu żydowskich korzeni. Zmarł w 1936 roku w Mostach.

Jego żona Nelly, również angażowała się w sprawy regionu i samych Mostów. W latach 20. XX wieku była przewodniczącą Rolniczego Związku Kobiet Prowincji Pomorze. Z jej inicjatywy do 1930 roku wybudowano w Mostach 40 nowych mieszkań dla pracowników majątku. Nelly opuściła Mosty przed nadejściem frontu.

Głównym spadkobiercom majątku został najstarszy syn Nelly i Maksymiliana, Albert Wilhelm (1887-1953). Ostatnim spadkobiercom Mostów był Hans Henning von Flügge (1920-2012), syn Henninga von Flügge.

Nowy pałac

W latach 1910-1928 roku zbudowano nowy pałac (a właściwie rozbudowano dawny dwór Carla Karbe) według projektu architekta Paula Korffa (1875-1945). Jednak jego kapitalny remont oraz przebudowa w latach 1973-1978 wpłynęły znacznie na jego wygląd. Wybudowane w XIX wieku i rozbudowane przez Korffa w latach 1910-1928 założenie folwarczne przetrwało w pierwotnej formie do 2005 roku. Obecnie pozostały po nim dwie oficyny.

Realizując plany przebudowy pałacu w Mostach, Korff wykorzystał stare założenia pałacowo-parkowe Flemmingów i Karbów, które nie spełniały wymagań stawianych sobie przez nowo nobilitowaną rodzinę von Flügge. Nawiązując do schematu barokowego, zachował dawną XIX wieczną aleję dojazdową, założenie parkowe oraz fundamenty wcześniejszego dworu.

Sytuacja po 1945 roku

Po opuszczeniu pałacu przez rodzinę Flügge został on zajęty przez Wojsko Polskie oraz kilka rodzin polskich przesiedleńców. Od 1947 roku był wykorzystywany jako biura PGR i mieszkania pracowników. Ulokowano w nim również świetlicę i Klub Prasy i Książki „Ruch”.

W 1956 roku budynek przeznaczono na siedzibę Pomorskiego Uniwersytetu Ludowego, który działał tu do 1970 roku.

W latach 70. XX wieku nastąpiła przebudowa pałacu na potrzeby stworzenia w nim domu dziecka. Między innymi usunięto dach mansardowy, dobudowano w jego miejsce trzecią kondygnację, a budynek przykryto dachem czterospadowym. Usunięto lub przebudowano wiele detali z elewacji południowej oraz wschodniej.

W 1998 roku nowym właścicielem zostało Starostwo Powiatowe w Goleniowe, które w marcu 2014 roku sprzedało pałac wraz z terenem o powierzchni 5,3511 ha.

Począwszy od zacnych rodów holenderskich i niemieckich, przez okres Polski Ludowej, domu dziecka, na niemal całkowitej dewastacji kończąc. Zespół pasjonatów, ludzi kultury, wrażliwych na piękno detali, ręcznie wykonywanych ozdób kowalskich, stolarskich i rzeźbiarskich powoli, ale konsekwentnie przywraca dawną świetność obiektom Main House, zapraszając do wspólnego rozwijania filozofii zdrowia.

Main House Pałac Mosty to miejsce pełne historycznego uroku i elegancji. Jego majestatyczna architektura oraz przemyślane detale sprawiają, że wędrując jego korytarzami, można przenieść się w czasie. Znajdujący się w otoczeniu malowniczych krajobrazów pałac emanuje harmonią i spokojem co sprawia, że staje się oazą dla duszy. To miejsce gdzie współczesność splata się z tradycją, tworząc niepowtarzalny klimat, który przykuwa uwagę i pozostawia niezapomniane wrażenia.

Zapraszamy wszystkich chętnych na zorganizowanie u nas wspaniałego przyjęcia okolicznościowego, spotkania firmowego czy warsztatów tematycznych.

• Józef Kazaniecki, MOSTY / SPECK. Zamki i ogrody w województwie zachodniopomorskim, Szczecin 2015
• Vom Schloss bis zum Katen: Sonderabdrücke der Arbeiten des Landbaubüros des Architekten Korff-Laage, 1910, dostęp online [https://rosdok.uni-rostock.de], domena publiczna
• Maciej Burdzy, www.pomeranica.pl
• www.zamkilubuskie.pl (za zgodą autora strony)

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Vom Schloss bis zum Katen: Sonderabdrücke der Arbeiten des Landbaubüros des Architekten Korff-Laage, 1910, dostęp online [https://rosdok.uni-rostock.de], domena publiczna
• www.zamkilubuskie.pl (za zgodą autora strony)
• Grzegorz Solecki, Ewidencja parkowa, 1976
• Speck in Pommern, wydawca Heinrich Zabel, Rostock 1930, domena publiczna, Książnica Pomorska