Pałac Nowa Wioska

Od 1285 r. tereny te należały do dóbr klasztorskich Stangów, następnie do Klasztorka lub Moraw. Jako majątek wyodrębnił się przed czasami biskupa Hioba, ponieważ nie wszedł w skład dóbr nadanych wówczas Jakubowi. von Dobeneckowi. Po sekularyzacji książę nadał wieś z folwarkiem (16szesnaście łanów) rodzinie von Heydeeków.

Nazwa wsi „Neuendorf” pojawia się po raz pierwszy w 1567 r. w dokumencie podziału majątku między braćmi Hansem i Josuą Freiherren zu Heydeck. W 1673 r. Eustachy Freiherr zu Heydeck sprzedał majątek Ludwigowi von Kerssenstein z Okrągłej Łąki.

W 1693 r. dobra nabył Fredrich von Grobben. Uczynił on z majątku majorat obejmujący kilka folwarków: Georgenberg (Jurki, cz. wsi Wandowo, cegielnia), Wallenburg, Klostersee (Klasztorek), Patschkau (Paczkowo), Friedrchshein (Międzylesie), Albrechtsdorf (Albertowo-Podgórze).

Majątek pozostał w rękach rodziny Grobben do 1945 r. Po czym został przejęty przez zarząd nieruchomości państwowych. Utworzono tu Państwową Stadninę Koni i gospodarstwo rolne.

W 2002 r. majątek stał się własnością prywatną jako Stadnina Koni Nowa Wioska Gospodarstwo Rolne Ewa Janiak. Przy Stadninie Koni Nowa Wioska działa Klub Jeździecki Nowa Wioska.

Obecnie w pałacu trwają prace remontowe.

Pałac został wzniesiony w 1779 r. Był to budynek 2,5 traktowy, 9-osiowy z owalną salą balową od strony parku. Był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany. W 1829 r. został przebudowany na styl pałacu francuskiego Chateau. Kolejna przebudowa miała miejsce w 3 ćw. XIX w. Wtedy przedłużono budynek o skrajne, dwuosiowe aneksy. Kolejna przebudowa nastąpiła w XX w. Dodano wtedy 6-osiowe skrzydło wschodnie oraz wprowadzono w całym pałacu jednorodną stolarkę. W 1956 r. spłonęła część dachu i stropy nad piętrem. Pałac został jednak odbudowany w 1959 r., a w 1976 r. odnowiono elewację.

• Bernard Jesionowski, D. Barton, Karta Biała, 1990, www.zabytek.pl

Opracowała: Nina Herzberg-Zielezińska

Zdjęcia:

• Litografia: Alexander Duncker, Wiejskie dwory, pałace i rezydencje szlachty pruskiej, wraz z rodziną królewską, rezydencjami letnimi, ogrodami przypałacowymi, artystycznie wykonane, z kolorowymi ilustracjami i tekstem w okresie 1857-1883, domena publiczna
• Michał Piotrowski, 2020 i 2021
• Jerzy Grygiel, Karta Biała, 1977, www.zabytek.pl
• Bernard Jesionowski, D. Barton, Karta Biała, 1990, www.zabytek.pl
• Gminny program opieki nad zabytkami gminy Gardeja na lata 2020-2023, Gardeja 2020