Nazwa miejscowości pochodzi od rodu Romanów/de Romany z Romanów, jednego z najstarszych na Mazowszu, wywodzącego się z obecnego powiatu przasnyskiego. Janusz I, książę mazowiecki przekazał w 1416 roku 40 włók ziemi w pobliżu źródeł rzeki Słuczy dwóm braciom – Zdziszkowi/Zdzisławowi i Arnoldowi (Wojciechowi?) de Romany. Między 1417 a 1419 rokiem Zdzisław i Arnold z Romanów dostali 20 włók ziemi nad Słuczą. Założyli on tam wieś, którą od miejsca nazwali Słuczą. Nazwa ta jednak nie przyjęła się i z czasem zastąpiono ją Romanami – od nazwy miejscowości, z której przybyli bracia. Wieś zaczęła szybko się rozwijać. Już w 1420 roku zbudowano w niej kościół, a płocki biskup ustanowił parafię, która obejmowała swoim zasięgiem rozległą okolicę. Wieś stała się jedną z wielu siedzib rodu Romanów herbu Ślepowron. Książę Władysław I Płocki nie potwierdził nadań swojego stryja, Janusza I i wieś przeszła na jego własność. W 1435 roku Zdzisław Roman otrzymał dziedziczne wójtostwo z 6 włókami ziemi. Reszta dóbr przeszła na własność Marcina Łosia herbu Dąbrowa z Drążdżewa w ziemi ciechanowskiej.
W 1473 roku własność Łosia książę Kazimierz III Mazowiecki nadał Janowi Lipskiemu z Lipy herbu Pobóg. Jan w latach 1462-1464 był podsędkiem ziemskim zakroczymskim, w latach 1464-147 podkomorzym warszawskim, w 1479 roku sędzią ziemskim zakroczymskim, a w 1472 roku kasztelanem wiskim. W 1476 roku Jan odstąpił proboszczowi w Romanach jedną włókę swojej ziemi w zamian za ogród zwany Filipowskim i Wielką Łąkę powyżej młyna. Jan zmarł w 1488 roku.
Jan, choć pochodził z powiatu raciąskiego, był też w posiadaniu Gumowa w powiecie ciechanowskim i od tej miejscowości wzięło się nazwisko rodu Gumowskich. Od 1489 roku nazwiskiem tym zaczął posługiwać się syn Jana, Maciej. Gumowscy herbu Pobóg zarządzali Romanami do początków XVII wieku, a ostatnim z nich był podczaszy wiski Andrzej, odnotowany w 1616 roku.
W 1621 roku część Roman należały do Jana Walbacha, warszawskiego kupca i podwojewodziego warszawskiego, elektora z ziemi czerskiej Władysława IV w listopadzie 1632 roku. Jan stopniowo wykupił całość majątku. Zmarł w 1656 roku jako wojski wiski. Majątek w Romanach odziedziczył po nim jego syn, Ludwik Walbach. Część Roman należała także do Zaliwskich, a potem do Grzybowskich.
W XVII wieku posiadali je jeszcze Boczkowscy i Grądzcy. W 1686 roku należały do Tomasza Grądzkiego. Był on synem Macieja Grądzkiego herbu Łada, sędziego ziemskiego wiskiego w 1663 roku, podczaszego wiskiego w 1658 roku, podstarościego wiskiego w 1636 roku. Miał trzech braci - Wawrzyńca, Sebastiana i Piotra. 30 sierpnia 1661 roku uzyskał stopień mistrza wydziału filozoficznego Uniwersytetu Praskiego. Tomasz był dworzaninem królewskim, podczaszym wiskim, a od roku 1682 starostą wiskim. Podpisał elekcję Jana III Sobieskiego w 1674 roku z ziemią wiską. Na sejmie w 1683 roku wraz z bratem Sebastianem został wybrany na komisarza do rozgraniczenia województwa mazowieckiego i podlaskiego z Księstwem Pruskim. Romany w posiadaniu rodziny Grądzkich znajdowały się do początku XIX wieku.
Na początku XIX wieku właścicielem majątku w Romanach został radca powiatu szczuczyńskiego, Ignacy Włodkowski i jego żona Marianna z Jaczyńskich. Z powodu złego stanu zdrowia, Ignacy nie mógł odpowiednio zajmować się majątkiem i ten podupadł. Wydzierżawił go na 3 lata Ksaweremu Andrzejowi Bobrowi herbu Gryf z Andrych, urodzonemu w 1770 roku synowi Franciszka Leona Bobra i Joanny Świerzbińskiej. Około 1800 roku Ksawery wziął ślub z Salomeą Obrycką, córką Pawła Obryckiego i Barbary Szretter. Urodziło im się pięcioro dzieci – Tekla (ur. w 1809 roku), Marianna Aleksandra (ur. w 1813 roku), Aleksander Longin (ur. w 1816 roku), Ludwika (ur. w 1820 roku) i Izabela (ur. w 1820 roku).
Dzierżawa jednak nie wiele pomogła majątkowi i w 1832 roku został on wystawiony na publiczną licytację, na której kupił go Piotr Dobrzycki herbu Leszczyc. Piotr ożenił się z Kornelią, córką Józefa Skarżyńskiego i Anieli z Dmochowskich. Małżonkowie mieli dwoje dzieci – Zofię Anielę (ur. w 1846 roku) i Józefa (zm. w 1841 roku). Dobrzyccy zamieszkali w starym drewnianym dworze, którego stan pogarszał się z roku na rok i konieczne były ciągłe remonty. Małżonkowie zdecydowali o budowie nowej siedziby. W 1839 roku postawili murowaną oficynę, do której się wprowadzili, a następnie przystąpili do budowy nowego dworu, którą zakończono w 1843 roku. Dobrzyccy przeprowadzili się do nowego dworu, a oficynę przeznaczyli na rządcówkę. Właściciele wzięli się też za przebudowę zaplecza gospodarczego - miejsce drewnianych czworaków, obór i stajni zajęły budynki murowane. Założono także park dworski. W latach 1858-1863 w Romanach wg projektu Kleofasa Konopki dzięki fundacji Dobrzyckich wybudowano kościół pw. Nawiedzenia NMP. Stanął on wraz z plebanią na osi widokowej dworu. Piotr Dobrzycki zmarł 13 lipca 1863 roku w Warszawie. Kornelia zmarła 4 marca 1873 roku. 24 stycznia 1869 roku w parafii w Romanach Zofia Dobrzycka wyszła za mąż za Stanisława Suchodolskiego, syna Józefa i Julianny Dorff. Posiadał on również majątek Zawady koło Łomży i Doliwy koło Przytuł. Małżonkowie doczekali się dwójki dzieci – Stefanii (ur. w 1870 roku) i Piotra (ur. w 1874 roku).
Stanisław prowadził rozrzutny tryb życia, co nie przysłużyło się majątkowi. W 1875 roku został pozwany do sądu przez żonę, za to iż przy pomocy różnych fałszerstw otrzymał z Banku Polskiego 13.105 rs stanowiące własność jej i jej dzieci, jako spadek po jej matce. Stanisław przedstawił w banku fałszywe dokumenty, a jako Zofię podstawił inną kobietę, która podrobiła jej podpis. Ponadto Suchodolski przedstawił podrobiony akt rejentalny z 1874 roku, na mocy którego pożycza od żony tę sumę. Za jego podrobienie został skazany w 1879 roku na 1,5 roku rót aresztanckich. Wyrok został jedkam wstrzymany do czasu osądzenia pozostałych fałszerstw. Na procesie w 1881 roku Zofia Suchodolska zeznała, że w małżeństwie nie była szczęśliwa. Mąż bił ją i lżył, wskutek czego uzyskała separację. Do majątku przyjeżdżało mnóstwo wierzycieli męża, drzwi się przed niemi nie zamykały. Rejent na procesie zeznał, że kobieta podająca się za Zofię była za każdym razem w woalce i w rękawiczkach. Dokumenty podpisywała nieodrzuciwszy woalu i nie zjąwszy rękawiczek. Sąd uznał Stanisława Suchodolskiego winnym i skazał go po pozbawieniu wszelkich szczególnych praw i przywilejów, na półtrzecią roku rot aresztanckich, a w razie niemożności na 3 lata i 9 miesięcy więzienia. Został także zobowiązany do zwrotu sumy pobranej z banku. Z uwagi, że wcześniejszy wyrok został wstrzymany - oba wyroki zostały zsumowane.
W 1886 roku folwark Romany rozciągał się na powierzchni 1674 mórg – pola i ogrody zajmowały 773 morgi, łąki 165 mórg, pastwiska 44 morgi, lasy 640 mórg, a nieużytki 52 morgi. W folwarku znajdowało się 15 murowanych budynków, 1 drewniany i młyn wodny. Wieś zamieszkiwało 28 osób, uprawiających 214 mórg ziemi.
Zadłużony majątek w Romanach został wydzierżawiony. Dzierżawcą majątku na okres trzech lat został Żyd Motek ze Stawisk. Po tym okresie Romany przejęli Stefania i Piotr Suchodolscy. Niestety na skutek zadłużenia, musieli oni wystawić majątek na publiczną licytację. Rodzina pozbyła się także pozostałych dóbr w Zawadach i Doliwach, po czym przeprowadziła się do Warszawy.
Na licytacji majątek zakupił Tadeusz Mieczysław Skarżyński herbu Bończa. Nie wiadomo kiedy owa licytacja miała miejsce, pewnym jednak jest, że Skarżyński Romany posiadał już w 1907 roku. Skarżyński urodził się 20 lub 30 października 1865 roku, był synem Aleksandra i Teresy z Szczęśnowiczów. Po ukończeniu gimnazjum w Łomży wstąpił na wydział fizyczno-matematyczny na Uniwersytecie Warszawskim, który ukończył w 1892 roku. Jako student był prezesem Stowarzyszenia Bratnia Pomoc, które zreformował, był również jednym z założycieli Ligi Narodowej. Podczas studiów brał czynny udział w ruchu studenckim, jako jego członek miał zatarg z władzami, po którym oddano go pod nadzór policyjny. Po ukończeniu studiów osiadł w gospodarstwie ojca, w Zbrzeźnicy. Był inicjatorem szeregu spółek włościańskich, doradcą ludu w zagadnieniach natury gospodarczej. Był także autorem kilku prac z zakresu ekonomii społecznej. Jako członek zarządu Łomżyńskiego Towarzystwa Rolniczego, należał do najczynniejszych. Zaangażowany w politykę, należał do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Prowadził intensywną propoagandę narodową, kolportując druki nielegalne i działając bezpośrednio. W 1907 roku został wybrany posłem do II Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego. Zasiadał w niej w komisji obrachunkowej i przewodniczył w podkomisji opracowującej plan zajęć tejże komisji. Odznaczył się jako referent pierwszego parlamentarnego budżetu Rosji. W 1908 roku wszedł z wyboru do Rady Państwa. Podczas I WŚ organizował opinię przeciw Niemcom, jednocześnie organizując pomoc dla ofiar wojny. W 1917 roku został wybrany w okręgu łomżyńskim na członka Rady Stanu, gdzie pierwszy wobec niemieckiego komisarza oświadczył, że Niemcy muszą przegrać wojnę. Po wojnie objął majątek Wyliny, z którego uczynił jeden z pierwszych warsztatów rolnych na wschodzie kraju. Ciężkie warunki tej pracy nadszarpnęły mocno zdrowie Skarżyńskiego. Po kilkuletniej chorobie zmarł w 1930 roku.
Żoną Tadeusza była Maria Korolec, córka rejenta Michała Korolca i Natalii z Zorewiczów. Miał z nią przynajmniej czworo dzieci – Tadeusza (ur. w 1901 roku), Natalię (ur. i zm. w 1902 roku), Aleksandra (ur. w 1903 roku) i Michała (ur. w 1905 roku). Skarżyńscy byli wzorowymi gospodarzami – znacznie poprawili stan majątku, powiększyli park dworski.
Około 1916 roku zniszczony przez bolszewików majątek w Romanach kupił Leon Kiełkiewicz, warszawski sędzia, późniejszy prezes kółka rolniczego w Romanach. Żeby go odbudować zmuszony był zaciągnąć ogromny kredyt oraz rozsprzedać znaczną część ziemi okolicznym rolnikom. Pozostawił sobie dwór z parkiem i 150 mórg ziemi. Mimo wszystko zadłużenie majątku nadal rosło, dochodząc w 1927 roku do 6000 dolarów. W księgach adresowych z 1926 i 1930 roku Kiełkiewicz nadal widnieje jako właściciel majątku, liczącego wówczas 270 hektarów.
Z powodu postępującego zadłużenia Kiełkiewicz sprzedał Romany Antoniemu Obryckiemu herbu Prus. Obryccy to rodzina wywodząca się z Prusów. W XV wieku jej przedstawiciele osiadli we wsi Obryte w gminie Przytuły i od nazwy swej siedziby przyjęli nazwisko. Antoni posiadał w 1930 roku także majątek w Juchnowcu Dolnym o powierzchni 68 hektarów. Zmarł w 1944 roku, a Romany odziedziczyli po nim jego synowie – Antoni, Józef, Czesław i Nikodem Obryccy. Wyprzedali oni znaczną część ziemi, dzięki czemu majątek, jako ten o powierzchni poniżej 50 hektarów, nie został po II wojnie światowej znacjonalizowany. Parcelacje, konieczność spłaty pozostałego rodzeństwa i niesprzyjające czasy, sprawiły, że majątek braci Obryckich zaczął stopniowo podupadać. W rękach spadkobierców pozostawał do 2019 roku. 26 sierpnia 2019 roku znalazł nowego właścicieka, który zaczął jego odbudowę.
Sklep
Ogłoszenia
