Pałac Chrzelice

W miejscu gdzie dziś stoją ruiny pałacu dawniej wznosił się zamek warowny z wolnostojącą wieżą i otoczony fosą. Warownia do 1532 roku należała do kolejnych książąt piastowskich. Zamek zbudowano w stylu gotyckim na planie nieregularnego kwadratu. W południowo- zachodnim oraz południowo- -wschodnim narożniku znajdowały się dwa budynki mieszkalne. Wolnostojąca wieża stała w północno zachodniej części dziedzińca. Zamek ulokowano na niewielkim wzniesieniu wśród rozlewisk, dodatkowo otaczała go mokra fosa. Frontem zwrócony był w stronę północną. W 1557 roku Chrzelice dostały się w posiadanie Wenzla von Posadowski, a po jego śmierci w 1572 roku przeszły na młodszego brata, Jana III Posadowskiego. W 1578 roku dobra dzierżawił Jerzy IV Prószkowski. Kolejnymi właścicielami byli Jan Krzysztof I Prószkowski (od 1584 roku) oraz Mikołaj i Wacław Oblankowscy. W 1605 roku w Chrzelicach przebywał architekt von Lindau, który miał opracować plany rozbudowy zamku i otoczenie go bastionowymi fortyfikacjami. Niestety, z wielkich planów hrabiego Prószkowskiego nic nie wyszło. W 1648 roku ponownie rozpatrywano rozbudowę, lecz zamiast w twierdzę zamek przeistoczono w barokowy pałac. W tego okresu pochodzi kamień w pałacu, na którym widnieje data 1674. Kolejna przebudowa miała miejsce pod koniec lat dziewięćdziesiątych XVII w. W tym czasie właścicielem była córka Jerzego Prószkowskiego Karolina Maksymiliana, żona księcia Waltera Ksawera von Dietrichstein. W związku z tym, iż linia Prószkowskich została przerwana wskutek tragicznego pojedynku hrabiego Leopolda z hrabią von Zedlitz, w 1769 roku majątek przeszedł na własność Dietrichsteinów. Nie na długo, gdyż w 1783 roku król Fryderyk II odkupił Prószków i Chrzelice i dwa lata później przekazał we władanie radcy Janowi Bogumiłowi Leopoldowi. Kolejnymi właścicielami była rodzina Hellerów. Po 1920 roku dobra należały do rodziny von Tiele-Winckler z Mosznej. W trakcie II wojny światowej budowla nie ucierpiała. W latach 50. i 60. XX w. planowano przeznaczyć ją na obiekt społeczno kulturalny. Niestety, brak chęci ze strony władz i wieloletnie wymiany dokumentów doprowadziły do tego, że problem z tym, kto ma przejąć pałac, sam się rozwiązał. W 1977 roku potężna burza spowodowała zawalenie się dachu i stropów w południowo-zachodnim skrzydle, a w 1986 roku runęła jedna z zewnętrznych ścian.

Tekst: Marek Gaworski, Zamki i pałace województwa opolskiego, Strzelce Opolskie 2023
Zdjęcia: Marek Gaworski