Twój koszyk jest pusty

Dwór w Czarnolesie

  • dwór Jana Kochanowskiego w Czarnolesie

    Autor: Piotr Libicki

Informacje ogólne

Lokalizacja: województwo mazowieckie, powiat zwoleński, gmina Policzna

Rodzaj obiektu:
Dwór
Stan zachowania:
Odrestaurowany
Zastosowanie:
Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie

Posiadasz więcej informacji
o obiekcie? Skontaktuj się z nami!

Zapoznaj się z historią dworu w Czarnolesie

Przeczytaj więcej informacji o dworze w Czarnolesie. Poznaj jego historię. Miłego czytania!

Historia

W XV i XVI wieku Czarnolas był własnością najpierw Ślizów, potem Kochanowskich, w tym od około 1547 roku wielkiego Jana Kochanowskiego (1530–1584), urodzonego w niedalekiej Sycynie. W Czarnolesie Kochanowski przeżył najszczęśliwsze lata, od około 1575 roku do śmierci. Jan Kochanowski to niewątpliwie pierwszy wybitny poeta piszący po polsku i najwybitniejszy do czasu wielkich romantyków poeta polski, który nie oddał im palmy pierwszeństwa, ale się nią z nimi podzielił. Pochodził ze średniozamożnej, lecz pnącej się w górę rodziny szlacheckiej. Odbył studia na Akademii Krakowskiej, uniwersytecie padewskim, odwiedził też Paryż, o czym świadczy informacja w łacińskim wierszu Ronsardum vidi, a więc „Widziałem Ronsarda”. Jego poezja, a szczególnie treny na śmierć córeczki Urszuli, zapewniła mu czołowe miejsce w literaturze europejskiej. Zmarł nagle na serce w Lublinie i pochowany został w niedalekim Zwoleniu, w kościele parafialnym, gdzie miejsce spoczynku zdobi piękne epitafium z początku XVII wieku. W XVII wieku Czarnolas stanowił własność Lędzkich, po córce Jana Kochanowskiego Poliksenie z Kochanowskich Lędzkiej. W XVIII wieku należał do Raczyńskich i Jabłonowskich, w tym w 1783 roku do księcia Augusta Dobrogosta Jabłonowskiego (1769–1791), zwanego Księciem Kozakiem – dziwaka mieszkającego w swym majątku Steblów na Ukrainie, który strojem, obyczajem i przejściem na obrządek grekokatolicki postanowił całkowicie wtopić się w kozaczyznę. W XIX wieku wciąż własność Jabłonowskich, później Lubomirskich, a w XX wieku Zawadzkich, w tym w 1909 roku i w końcu lat dwudziestych Stanisława Zawadzkiego. Majątek liczył wówczas 672 hektary. Po Zawadzkich i aż do końca Czarnolas należał do Jałowickich.

Dwór

O dworze Jana Kochanowskiego w Czarnolesie możemy przeczytać w lustracji z 1608 roku. Znajdowały się w nim „na dole izby trzy, sień i komór pięć, na górze: dwie wielkie izby, komnata i sala, a pod tym wszystkim piwnica”. Był to więc prosty piętrowy budynek w typie spotykanej aż do początków XVII wieku tak zwanej kamienicy. Jeszcze w 1815 roku Tadeusz Święcicki pisał: „ułomek murowanego mieszkania wielkiego męża zostawiono w ogrodzie, widzieć tam można dwie wielkie izby i gabinet z oknem”. Według tradycji na fundamentach domu Kochanowskiego w 1826 roku kosztem Magdaleny z Raczyńskich Lubomirskiej rozpoczęto budowę neogotyckiej kaplicy przeznaczonej na rodzinne mauzoleum, którą ukończono w 1846 roku staraniem Teresy z Lubomirskich Jabłonowskiej. W tym czasie stał w Czarnolesie drewniany dwór z 1789 roku, który spalił się jednak w 1853 roku. Wówczas na jego miejscu w niedługim czasie powstał zachowany do dziś dwór-willa, idealnie odpowiadający sielskiej atmosferze czarnoleskiej poezji Kochanowskiego. Niewielki, parterowy, nakryty niskim czterospadowym dachem z pięknym gankiem arkadowym zwieńczonym trójkątnym naczółkiem z herbami właścicieli w tympanonie, czerpie wzory ze wznoszonych w XVI wieku przez Andreę Palladia pięknych willi, jak Villa Marcello Curti czy Villa Saraceno w Vicenzy. Ta współczesna Kochanowskiemu palladiańska architektura zdaje się bardziej odpowiadać klimatowi jego poezji aniżeli wznoszone w XVI wieku w Polsce kamienice, kontynuujące tradycje średniowiecznych rycerskich wież. Wydaje się, że tę relację dostrzegł dopiero fundator obecnego dworu Władysław Jabłonowski, nadając mu tak bardzo palladiański, willowy kształt. Symbolem zabudowy czarnoleskiej poety są renesansowe drzwi, oprawione w kamienny portal, które niegdyś prowadziły do pomieszczenia zwanego skarbczykiem lub lamusem. Drugą niezwykłą pamiątką związaną z poetą jest renesansowy fotel, pięknie przyozdobiony barokowym dekoracjami snycerskimi, już w późniejszym okresie.

Jak pisał we fraszce Na dom w Czarnolesie Kochanowski: „Inszy niechaj pałace marmurowe mają/I szczerym złotogłowem ściany obijają,/Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,/A Ty mię zdrowiem opatrz i sumieniem czystym,/Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,/Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością”.

czarnoleski kompleks dworsko-parkowy

Na terenie czarnoleskiego kompleksu dworsko-parkowego znajdują się:

Pomnik Jana Kochanowskiego

Pomnik stanął przed dworkiem czarnoleskim na gazonie w 1981 roku. Autorem projektu i wykonawcą jest rzeźbiarz Mieczysław Welter, autor wielu pomników wielkich Polaków m.in: Mikołaja Kopernika we Fromborku i Meksyku, Fryderyka Chopina w Słupsku i Palma de Mallorca, Marii Konopnickiej we Wrześni czy Zygmunta Krasińskiego w Opinogórze. Postument przedstawia Kochanowskiego ubranego w oficjalny strój, według kanonu ówczesnej mody z charakterystycznym atrybutem - różą w splecionych do tyłu rękach. Róża ma symbolizować poezję , trwającą i żywą ponad czasem. Poeta wychodzi niejako na przywitanie gości, podążających jego śladami.

Kaplica
Kaplica powstała na miejscu gdzie przed wiekami stał drewniany dwór Jana Kochanowskiego i jego najbliższych. Jest ona fundacją księżnej Magdaleny z Raczyńskich Lubomirskiej, a następnie jej córki Teresy z Lubomirskich Jabłonowskiej. Powstała w latach 1826-36 według projektu Władysława Czarnowskiego. Obecnie w Kaplicy można oglądać wystawę poświęconą , najwybitniejszemu dziełu Jana Kochanowskiego „Psałterzowi Dawidów”. Jest ona jednocześnie salką koncertową, w której ustawicznie emitowane są melodie skomponowane przez Mikołaja Gomółkę do słów Psałterza.

Pomnik lipy i pamiątkowy głaz
Jest to autentyczne miejsce, gdzie rosła słynna czarnoleska lipa, opisywana we fraszkach przez poetę. Miejsce to upamiętnia piramidalny obelisk z piaskowca , który jest dziełem Włocha Karola Martiniego (1869) na życzenie Władysława Jabłonowskiego.
Za pomnikiem znajduje się niezwykła pamiątka czarnoleska, imponujących rozmiarów głaz narzutowy, który przybrał formę płaskiej ławy. Według legendy głaz posiada tę magiczną moc, gdy ktoś choć przez chwilę na nim usiądzie zostanie natchniony weną poetycką.

Dąb – pomnik przyrody
Jest to najstarsze i najokazalsze drzewo-pomnik przyrody w całym czarnoleskim parku. Zapewne pamięta jeszcze czasy, kiedy mieszkał tu i tworzył najwspanialszy gospodarzy tych włości Mistrz Jan Kochanowski. Jest to miejsce zamieszkiwania sów z gatunku pójdźki oraz wielu innych okazów fauny parkowej

Amfiteatr
Amfiteatr powstał stosunkowo niedawno, jest on architektonicznie stylizowany na obiekty w stylu antycznym z regularnym rytmem kolumn od strony sceny i arkadowych wnęk ekspozycyjnych od strony widowni. Jest on miejscem odbywania się spektakli teatralnych, koncertów, recitali, wykładów, lekcji muzealnych i wielu innych wydarzeń organizowanych przez Muzeum.

Oficyna – obiekt, drewniany zabytkowy
Oficyna jest najstarszym obiektem w całym zespole, powstała najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku. W drugiej połowie XIX wieku, po spaleniu się dworu służyła jako letnia rezydencja dla księżnej Ludgardy z Tyszkiewiczów oraz miejsce przechowywania pamiątek po Kochanowskim, między innymi żelaznych drzwi, fotela i dawnych wydań jego dzieł.
W latach 1905-1909 w oficynie mieszkał i tworzył wybitny malarz młodopolski Władysław Ślewiński, który malował pejzaże Czarnolasu i portretował Czarnolesian. W latach 60. w oficynie mieszkał przez kilka kolejnych lat pisarz - Józef Morton, który stworzył tu sfilmowaną przez Zbigniewa Kużmińskiego powieść „Mój drugi ożenek”.

kasa biletowa

Źródła wiedzy

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013, Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie 
Zdjęcie współczesne: Piotr Libicki, Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie

Zdjęcia dworu w Czarnolesie

Dwór w Czarnolesie

Dwór w Czarnolesie

Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, Sala Czarnoleska

Dwór w Czarnolesie

Dwór w Czarnolesie

Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, Sala Dworska

Dwór w Czarnolesie

Dwór w Czarnolesie

Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, Sala Obywatelska


Dwory i Pałace Wiejskie na Mazowszu

Powyższy opis pochodzi z publikacji Piotra Libickiego, pt. "Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu".

Wydawnictwo REBIS

Publikacja "Dwory i pałac wiejskie na Mazowszu" została wydana przez wydawnictwo REBIS.

Opis książki od wydawcy:

Przewodnik dokumentujący ziemiańskie siedziby; prawie 600 obiektów z terenu obecnego województwa mazowieckiego. Dwory i pałace wiejskie na Mazowszu to kolejna po bestsellerowych Dworach i pałacach wiejskich w Wielkopolsce książka-katalog-przewodnik poświęcona historycznym siedzibom ziemiańskim. W książce opisanych zostało 629 obiektów z terenu obecnego województwa mazowieckiego.

  • Współautor publikacji: Marcin Libicki

  • ISBN: 978-83-7301-826-6

  • Ostatnie wydanie: 2013 r.

  • Nakład książki został wyczerpany


Autor książki: Piotr Libicki

Piotr Libicki (ur. 1973 r.), historyk sztuki, członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki, autor i współautor przewodników i książek, w tym serii poświęconej dworom i pałacom wiejskim w Wielkopolsce, w Małopolsce, na Mazowszu i na Podkarpaciu. W latach 1999-2009 współpracownik Telewizji Polskiej w Poznaniu, autor i współautor ponad 100 programów krajoznawczych i reportaży. W latach 2013-2015 gościnny wykładowca w Instytucie Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, a w latach 2018-2019 w Instytucie Historii Sztuki UAM. Od 2013 roku pełnomocnik Prezydenta Miasta Poznania ds. estetyki miasta.

Piotr Libicki

logo dwory i pałace polski

Copyright © 2020 Dwory i Pałace Polski. Powered by Indico S.C.  & Joomla! CMS 

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Znajdż nas na:

Instagram Facebook Facebook youtube

Kontakt

Indico S.C. , Przyjaźni9, 84-215 Gowino
NIP: 5882424318, REGON: 366309509

Kontakt z redakcją:

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.