Dbały „więcej o fryzurę niż o Kościół” i o powodzenie swojego rodu, wątpliwie politycznie zaangażowany biskup żmudzki Jan Stefan Giedroyć bywał częstym gościem w Warszawie. Zapragnął więc na czas swoich długich zjazdów rezydować wygodnie i mile w niedużej odległości od stolicy. Około 1785 roku wzniósł na wysokim brzegu Bugu, w Rybienku koło Wyszkowa, rezydencję ni to barokową, ni klasycystyczną. Bo choć barokowa jest okazałość założenia – osiowy układ z pałacem i oficynami zamykającymi „dziedziniec honorowy” – to wrażliwość na piękne położenie z widokiem na rzekę w miejscu francuskiego ogrodu to cecha już bliższa preromantycznej wrażliwości końca XVIII wieku i szeroko otwartym, swobodnie kształtowanym parkom angielskim. Najwyraźniej ta podmiejska residence secondaire z reprezentacyjnym podjazdem miała być z jednej strony wyrazem społecznej pozycji i ambicji biskupa ze zbiedniałego książęcego rodu, z drugiej miejscem wytchnienia, maison de plaisance po męczących obowiązkach w Warszawie. Pałac w Rybienku to budowla piętrowa, z szerokimi skrajnymi ryzalitami opiętymi pilastrami w wielkim porządku i wielkoporządkowym czterokolumnowym przyściennym portykiem na osi, zwieńczonym trójkątnym frontonem. Głowice pilastrów oraz kolumn nie mieszczą się w ramach klasycznych wzorów. Przypominają najbardziej porządek joński wzbogacony o rozpięte między ślimacznicami festony. Elewacje parteru, z wyjątkiem ścian czołowych skrajnych ryzalitów, oraz naroża dekorowane boniowaniem. W elewacji ogrodowej analogicznie wyłamane ryzalitowo skraje elewacji oraz oś środkowa pałacu, zwieńczona trójkątnym naczółkiem. Przed nią taras, który z początkiem XX wieku wybudowano na miejscu niewielkiego ganku. Po obu stronach dziedzińca oficyny, piętrowe, nakryte dachami naczółkowymi, z ryzalitami w części środkowej zwieńczonymi trójkątnymi frontonami.Wnętrze jest już konsekwentniej kształtowanym maison de plaisance, pozbawione ostentacji i barokowej okazałości, a bliższe kameralności podmiejskiej willi. Nie ma hierarchicznego układu przyziemia z holem i paradnymi schodami prowadzącymi na piano nobile do wielkiej sali balowej na osi. Za wąską sienią znalazł się niewielki salonik o zaokrąglonych narożach, a Sala Błękitna, główne wnętrze pałacu, umieszczona została we wschodnim ryzalicie, od ogrodu. Pełniła ona dwie funkcje: sali balowej i jadalni. Jej ściany dekorują płyciny z iluzjonistycznymi malowidłami – pękami kwiatów i owoców zawieszonych na sznurach bądź chust rozpiętych na guzach. Nad kominkiem umieszczono pan-neau z wyobrażeniem dwóch amorków podtrzymujących winorośl i wspartych na parze leżących koźląt. Tę sielską, arkadyjską poetykę uzupełnia dekoracja sufitu z malowanymi en grisaille na błękitnym tle motywami łuków, strzał, liści laurowych oraz głów antycznych otoczonych zwojami akantu z kwiatami. Modną malarską dekorację otrzymał salonik nazwany Pompejańskim. Motywy groteski i arabeski oraz medaliony i prostokątne pola z figuralnymi przedstawieniami pokrywają niemal całe wnętrze i niewykluczone, że czerpią wzór ze świetnych dekoracji słynnych angielskich architektów braci Roberta i Jamesa Adamów. Do dziś dotrwała również odmienna w charakterze, lecz wpisująca się w klasycystyczną konwencję Sala z Widokami na piętrze pałacu. Fantastyczne krajobrazy z antycznymi ruinami i pojedynczymi postaciami to doskonały klimat dla refleksyjnych dusz końca XVIII wieku. Atmosferę tę na swoich płótnach budował już w XVII wieku Claude Lorrain, prześwietlając kompozycję niskim światłem przebijającym się wśród monumentalnych gmachów. Ale dopiero z wiekiem oświecenia, odczuwanym zmierzchem dawnego porządku świata i nadchodzącą rewolucją, opowieść ta stawała się profetyczna, a wobec nadchodzącego zmierzchu Rzeczpospolitej – profetyczna w wymiarze podwójnym. Czy świadomość tego podwójnego końca towarzyszyła biskupowi i politykowi, Janowi Stefanowi Giedroyciowi? Czy może spoglądając przez okno na piękny krajobraz, starał się raczej uciekać w świat przyrody, który dla osiemnastowiecznych myślicieli jak Jean Jacques Rousseau był alternatywą, miejscem schronienia dla skołatanych współczesnością serc, rzeczywistością niezmienną, wieczną, jedyną prawdziwą i pewną? Autora malowideł nie znamy. Najczęściej przypisywane są one Janowi Bogumiłowi Plerschowi (1732–1817), głównemu dekoratorowi warszawskich Łazienek, autorowi malowideł we dworze Andrzeja Mokronowskiego w Grodzisku Mazowieckim-Jordanowicach oraz być może Sali Pompejańskiej w pałacu Walickich w Małej Wsi koło Grójca. Niektórzy autora widzą we Franciszku Smuglewiczu, powszechnie w tym czasie uznawanym za najwybitniejszego malarza Polaka. Również autorstwo pałacu pozostaje zagadką. Wśród przypuszczalnych autorów wymienia się pierwszoplanowych architektów: Szymona Bogumiła Zuga i Jana Chrystiana Kamsetzera.
Sklep
Ogłoszenia
