Pałac w Łochowie

Miejscowość wzmiankowana w XV wieku. W XVIII wieku własność Zielińskich, w tym w 1783 roku chorążyca Zielińskiego. W XIX wieku w rękach Hornowskich, od których w drugiej połowie stulecia jako wiano Stefanii Hornowskiej Łochów przeszedł do Medarda Downarowicza. Medard Downarowicz, urodzony w Łochowie w 1878 roku, syn Medarda i Stefanii Downarowiczów, niepodległościowy działacz socjalistyczny, skazany został w 1906 roku na katorgę. Minister kultury w rządzie Moraczewskiego w 1918 roku, ochotnik w wojnie 1920 roku, wiceprezydent Warszawy, zmarł w 1934 roku. Najprawdopodobniej w 1882 roku Łochów kupiony został przez Zdzisława Zamoyskiego i w 1917 lub 1918 roku przeszedł do Elżbiety z Zamoyskich, żony Eryka Kurnatowskiego, który tu gospodarował. Eryk Kurnatowski (1882–1975), działacz społeczny wśród polskich studentów w Belgii, a potem działacz spółdzielczości rolniczej powiatu pułtuskiego, walczył w I wojnie światowej. Po wojnie organizator spółdzielni i straży ogniowej oraz szkolnictwa w powiatach węgrowskim i radzymińskim, prezes Związku Ziemian powiatu radzymińskiego, delegat na kongres rolniczy w Paryżu w 1923 roku i kongres ekonomiczny w Rio de Janeiro w 1927 roku, w latach 1922–1927 senator RP. Majątek w późnych latach dwudziestych XX wieku należał do Elżbiety Kurnatowskiej i liczył 513 hektarów.

Podobnie jak w przypadku dworu w Bachorzy w powiecie sokołowskim obecny kształt dwór w Łochowie otrzymał po rozbudowie z trzeciej ćwierci XIX wieku, której autorstwo przypisuje się uznanemu architektowi Bolesławowi Pawłowi Podczaszyńskiemu (1822–1876), autorowi neogotyckich wnętrz pałacu-zamku w Starej wsi, pałacu w Stoku Lackim i być może dworu w Gałkach. Wówczas to do wcześniejszego, parterowego budynku dobudowano dwa obszerne piętrowe skrzydła, lekko zryzalitowane, nakryte dachami dwuspadowymi. Całość stylistycznie ujednolicono, wprowadzając m.in. triadę arkadowych okienek o zróżnicowanej wielkości w ściany szczytowe skrzydeł oraz szczyt płytkiego ryzalitu części środkowej. Ponad wejściem balkon wsparty na czterech żeliwnych kolumienkach. Inicjatorem rozbudowy był ówczesny właściciel Łochowa Medard Downarowicz.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcia: Piotr Libicki, Włodzimierz Jacek Adamski, 2021 r. www.zamki.rotmanka.com ( udostępniono za zgoda autora).