Dwór w Kamionnie

Kamionna zwana była niegdyś Kamionolas, później, aż do początku XX wieku, Kamionna Laski. W wiekach od XV do XVIII własność Łochowskich, od połowy stulecia Kuszllów, którzy próbowali nawet lokować miasto Kamionnę. Od lat sześćdziesiątych do osiemdziesiątych XVIII wieku właścicielem był stolnik podlaski Michał Kuszell. W XIX wieku własność Godlewskich, a w początkach XX wieku Andrzejkowiczów, w tym w 1909 roku Romana Andrzejkowicza. W latach dwudziestych właścicielem majątku liczącego 654 hektary był Teodor Jaźwiński. Jaźwińscy byli właścicielami Kamionny najprawdopodobniej do końca.

Położone na lekkim wzniesieniu założenie dworskie, w którego skład wchodziły pierwotnie prócz dworu dwie usytuowane prostopadle do niego oficyny oraz wozownia. Klasycystyczny dwór powstał w drugiej połowie XIX wieku najprawdopodobniej dla Godlewskich na miejscu wcześniejszego dworu Kuszllów. Jest budowlą parterową, nakrytą dachem naczółkowym, z oryginalną lekko zryzalitowaną piętrową częścią środkową zwieńczoną szerokim trójkątnym frontonem. W jej dolnej kondygnacji znalazł się wgłębny portyk o dwu toskańskich kolumnach, a w górnej loggia-balkon o sześciu kolumnach jońskich. W zastosowaniu porządku toskańskiego dla dolnej kondygnacji, a jońskiego dla górnej można dopatrzyć się stosowanej w starożytności i potem w czasach nowożytnych zasady tzw. superpozycji porządków – czyli określonej kolejności porządków architektonicznych: od doryckiego bądź toskańskiego dla parteru, przez joński dla pierwszego piętra, koryncki dla drugiego do kompozytowego dla piętra trzecie-go. Zasada superpozycji pojawia się w słynnym rzymskim Koloseum. W elewacji ogrodowej, na osi dworu, ryzalit zwieńczony szczytem dwuspadowego dachu, w dolnej kondygnacji rozczłonkowany czterema toskańskimi półkolumnami. Zachowana oficyna to budowla parterowa, nakryta dachem naczółkowym, z ryzalitem na osi.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki