Dwór w Baczkach

W XVIII wieku Baczki należały do Rozwadowskich i być może Kuczyńskich, a w XIX wieku Starzeńskich, następnie Brzozowskich, Rakowskich i od lat sześćdziesiątych Perlisów. Judel Perlis w Baczkach założył odlewnię żeliwa i fabrykę maszyn rolniczych. Niewielka własność z dworem od początku XX wieku należała do Marii Paszkowskiej, a następnie Antoniego Sadzewicza i w rękach Sadzewiczów pozostawała również po wojnie. Właścicielem majątku w Baczkach, liczącego 144 hektary, w późnych latach dwudziestych był Julian Perlis.

Nuncjusz papieski Germanico Malaspina, przywykły do kamiennych ciosów i marmurów swej włoskiej ojczyzny, goszcząc z końcem XVI wieku w jednym z drewnianych polskich dworów, rzekł, że nigdy nie widział „tak pięknie ułożonego stosu paliwa”. Niewiele się mylił, gdyż jak powiadał Frycz Modrzewski: „Rzadko się w Polsce trafi który dom, który by przez trzydzieści lat w całości trwał”. Pożary regularnie trawiły drewniane rezydencje. Na ich miejscu powstawały kolejne. Szczęśliwie do naszych czasów dotrwał w niemal niezmienionym kształcie – poza drewnianym gankiem dobudowanym w 1827 roku – obszerny osiemnastowieczny dwór w Baczkach, parterowy, nakryty wysokim dachem naczółkowym.

Obok dworu stoi lamus z XVII lub XVIII wieku. Jako budowla murowana, przeznaczony był do przechowywania cenniejszych rzeczy. Być może stawał się też miejscem schronienia w wypadku niebezpieczeństwa lub pożaru i pełnił podobną rolę jak murowe wieże otoczone fosą lub „na przekopie” w szesnastowiecznych siedzibach rycersko-szlacheckich.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki